Chương 8
Nhưng có những khó khăn [trong việc phân loại] các hình thức chính quyền
và ta cần phải bàn sâu thêm về bản chất của từng loại, bởi vì những ai
muốn nghiên cứu thấu đáo theo phương pháp triết học, chứ không phải chỉ
về phương diện thực dụng mà thôi, cần phải xem xét mọi khía cạnh và
không được bỏ sót một điều nào, và tìm cho ra chân lý trong từng trường
hợp cá biệt. chế độ bạo quân, như tôi đã nói, là một quân vương áp dụng
quyền lực của chủ nhân trên xã hội; chế độ quả đầu là khi giai cấp tư sản
nắm chính quyền trong tay; chế độ dân chủ, ngược lại, là khi những kẻ bần
cùng nắm chính quyền. Và tại điểm này ta gặp một vấn nạn liên quan đến
sự phân định ta vừa nêu trên. Vì chế độ dân chủ còn được hiểu là chính
quyền thuộc về số đông, nhưng nếu số đông đó lại là những người có tài
sản thì đó là loại chế độ gì? Tương tự như vậy, chế độ quả đầu thường được
hiểu là chính quyền nằm trong tay một thiểu số, nhưng nếu thiểu số này lại
thuộc thành phần nghèo thì sao? Trong hai trường hợp này sự phân định
các loại chính quyền ta đề ra trước đây không còn đúng nữa. Hãy giả thiết
thêm một lần nữa là nếu ta cho thành phần thiểu số có tài sản và thành phần
đa số là dân nghèo và đặt lại tên như sau: quả đầu là chế độ thành phần
thiểu số giàu có nắm quyền, còn dân chủ là chế độ do đa số dân nghèo nắm
quyền, thì ta cũng vẫn còn gặp một vấn nạn. Bởi vì ta vẫn không biết gọi
như thế nào một chế độ mà trong đó đa số là người giàu và thiểu số là
người nghèo.
Lý luận trên cho thấy một điều là trong trường hợp quả đầu hay dân chủ,
con số những người nắm quyền, đa số trong trường hợp dân chủ và thiểu số
trong trường hợp quả đầu, chỉ là một yếu tố ngẫu nhiên vì theo lệ thường
không có nhiều người giàu còn người nghèo thì đông vô số. Nhưng nếu
đúng như vậy thì đó chính là yếu tố tạo nên sự lầm lẫn trong việc phân biệt
sự khác nhau giữa hai loại này. Sự khác biệt thật sự giữa dân chủ và quả
