Chương 4
Trong những cuộc cách mạng, những duyên cớ có thể rất nhỏ mọn nhưng
lại dính dáng đến những quyền lợi lớn lao. Khi những chuyện lặt vặt dính
đến những người lãnh đạo thì lại trở nên quan trọng, như đã xảy ra tại
Syracuse chỉ vì chuyện tình cảm giữa hai người lãnh đạo trẻ tuổi. Một trong
hai viên tướng có việc vắng nhà và người yêu của viên tướng này bị người
kia quyến rũ; để trả thù, viên tướng này tìm cách cám dỗ lại vợ của người
kia. Đây là chuyện cá nhân nhưng họ lại kéo cả giai cấp lãnh đạo vào cuộc
khiến cho chính quyền bị chia thành hai phe. Bài học ở đây là ta phải cẩn
thận ngăn không cho những sự xấu xa xảy ra ngay từ đầu và phải chấm dứt
ngay những xung đột giữa những người lãnh đạo. Tất cả những sai lầm
khởi đi từ thưở ban đầu - như cách ngôn đã nói: “Khởi đầu tốt thì đã xong
nửa việc.” Cho nên, một lầm lỗi từ phần đầu, dù rất nhỏ cũng to lớn như
những lầm lỗi trong những phần sau. Nói chung, khi những nhà lãnh đạo
tranh chấp với nhau, cả nước cũng bị dính vào như đã xảy ra tại Hesdaea
sau Cuộc chiến Ba tư. Duyên cớ là việc chia gia tài giữa hai anh em. Một
trong hai người không chịu công bố tài sản do người cha để lại và kho tàng
người cha tìm được là bao nhiêu; cho nên, người kia, nghèo hơn, tranh cãi
với người anh em của mình và kéo theo những người trong cùng giai cấp
với mình vào cuộc. Người kia cũng kéo những người giàu có về phe mình.
Ở Delphi, một chuyện cãi vã về hôn nhân lại là đầu mối của những rắc rối
sau này. Chàng rể trên đường đi rước dâu thấy một chuyện gì đó cho là
điềm bất thường nên lại quay về không chịu rước dâu. Gia đình cô dâu cảm
thấy bị xúc phạm nên tìm cách giấu những châu báu thiêng liêng vào hành
lý của chàng rể khi chàng đi tế thần và giết chết chàng rể sau khi đổ cho
chàng tội ăn cướp đền thánh. Ở Mytiline cũng vậy, một cuộc tranh giành
quyền thừa kế giữa những người con gái cũng dẫn đến những rủi ro và
chiến tranh với Athens khiến cho Paches tiến chiếm được Mytiline. Câu
