Chương 5
Từ những nguyên tắc đã bàn ở trên, sau đây ta sẽ xét từng loại hiến pháp
riêng biệt để xem những sự thay đổi chế độ xảy ra như thế nào.
Trong chế độ dân chủ, những sự thay đổi thể chế thường phát sinh từ sự
lộng hành của những kẻ mị dân. Những kẻ này hoặc bày đặt ra những tin
đồn bất lợi cho cho những người giàu có khiến cho họ phải liên kết lại (đối
phó với hiểm nguy chung ngay cả những kẻ thù quyết liệt nhất cũng đoàn
kết lại), hoặc là khích động quần chúng chống lại những người giàu có. Có
rất nhiều thí dụ chứng minh cho nhận xét này. Tại Cos, chế độ dân chủ bị
lật đổ vì những kẻ mị dân nổi lên và giai cấp quý tộc liên kết lại với nhau.
Tại Rhodes, những kẻ mị dân đặt ra một hệ thống trả tiền cho người dân đi
họp, và để có ngân quỹ trả cho việc này, họ đã không trả cho những thuyền
trưởng số tiền họ đã dùng để sửa sang những chiến thuyền. Kết quả là
những thuyền trưởng này bị thợ đóng thuyền kiện ra toà, cho nên đã liên
kết lại và lật đổ thể chế dân chủ. Nền dân chủ ở Heraclea (bên bờ Hắc Hải)
bị lật đổ ngay sau khi mới được thiết lập vì sự bất công của những kẻ mị
dân khiến cho thành phần quý tộc bị trục xuất, nhưng đã liên kết với nhau
để trở lại và chấm dứt chế độ dân chủ tại đó. Nền dân chủ tại Megara cũng
bị lật đổ tương tự như vậy. Những kẻ mị dân trục xuất thành phần quý tộc
ra khỏi nước để chiếm đoạt tài sản của họ; chẳng bao lâu thành phần bị trục
xuất trở nên đông đảo, liên kết với nhau và trở lại đánh đuổi những kẻ mị
dân và lập nên chế độ quả đầu. Nền dân chủ tại Cyme cũng vậy, bị
Thrasymachus lật đổ. Ta thấy trong những nước xảy ra việc thay đổi thể
chế từ dân chủ sang quả đầu đều có cùng một đặc tính như nhau; đó là bọn
mị dân vì muốn được lòng của nhân dân đã đối xử bất công với giới quý
tộc, như chia nhỏ điền sản của họ, làm giảm thu nhập bằng cách bắt họ phải
đi công tác lao động công cộng, và vu cáo khiến tài sản của họ có thể bị
