Chương 6
Từ những sự khảo sát vừa qua, tìm hiểu những yếu tố tạo nên cơ cấu chính
trị của chế độ quả đầu cũng không khó lắm. Ta chỉ cần lý luận từ phía đối
nghịch và so sánh mỗi dạng của chế độ quả đầu với dạng tương đương của
chế độ dân chủ.
Mô hình đầu tiên và cũng là mô hình ít khắc nghiệt nhất của chế độ quả đầu
rất giống với chính quyền theo hiến pháp (mô hình tốt nhất của dân chủ).
Trong chế độ này, có hai tiêu chuẩn (tài sản) để tham gia chính sự: một tiêu
chuẩn cao, một tiêu chuẩn thấp - tiêu chuẩn thấp dành cho những chức vụ
cấp thấp nhưng không thể thiếu được và tiêu chuẩn cao dành cho những
chức vụ cao hơn. Những ai đã hội đủ tiêu chuẩn tài sản cũng phải có quốc
tịch, làm như vậy để cho số người có thể tham gia vào chính quyền đông
hơn số người không phải là công dân; và những công dân mới nhập quốc
tịch cũng nên được tuyển từ giai cấp khá giả hơn. Nguyên tắc này, nếu xiết
chặt hơn chút nữa về tiêu chuẩn tài sản, sẽ tạo ra một mô hình khác của chế
độ quả đầu, nếu cứ tiếp tục xiết chặt thêm, sẽ trở thành chế độ của bè phái
và chuyên chế nhất trong các loại quả đầu; chế độ này tương đương với chế
độ dân chủ cực đoan, cần phải được luôn luôn cảnh giác vì tính chất xấu xa
của chế độ. Những người khoẻ mạnh có thể chịu đựng được nhiều sự gian
lao về thể chất; những con tàu vững chắc cộng thêm với thuỷ thủ đoàn lành
nghề có thể chịu đựng nhiều sóng gió. Nhưng, nếu con người có thể chất
yếu đuối, hay con tàu rệu rạo cùng với thuỷ thủ đoàn bất tài, thì chỉ cần một
sai lầm nho nhỏ cũng đủ tiêu vong. Do đó, những mô hình chính quyền xấu
nhất cần phải được nhà cầm quyền quan tâm kỹ hơn. Trong chế độ dân chủ,
dân số đông đảo là yếu tố giúp cho chế độ được bảo tồn (công bằng được
bảo đảm theo tỷ lệ), còn chế độ quả đầu chỉ được bảo tồn khi sự tham gia
vào chính quyền của người dân được đặt trên tài năng.
