CHƯƠNG 2
Sự kiện giáo dục phải là nhiệm vụ của nhà nước và được quy định bởi luật
pháp là điều ai cũng phải công nhận. Nhưng đặc tính của nền giáo dục công
lập này là gì, và con em của chúng ta sẽ được giáo dục như thế nào hãy còn
là đề tài cần phải bàn thảo. Cũng như mọi điều khác, vẫn có sự bất đồng ý
kiến về những môn nào cần phải học, như học để trau dồi đức hạnh hay để
tạo dựng một một đời sống tốt lành nhất. Một vấn đề khác nữa là nền giáo
dục nên quan tâm hơn đến việc đào luyện trí tuệ hay đức hạnh. Còn cách
thức mà chúng ta đang sử dụng ngày nay thật là quá rắc rối; không một ai
biết ta nên theo nguyên tắc nào và mục đích là gì - có phải dạy những môn
học có ích cho đời sống, hay những môn học về đức dục, hay những môn
học nhằm đạt tới những kiến thức cao hơn, là mục đích của giáo dục?
Trong cả ba quan niệm này, mỗi quan niệm đều có người ủng hộ. Chưa hết,
về phương thức cũng không có được sự đồng ý, vì những người khác nhau
có những khái niệm khác nhau, thí dụ quan niệm khác nhau về bản chất của
đức hạnh, thì đương nhiên sẽ khác nhau về phương pháp rèn luyện. Ai cũng
đồng ý trẻ nhỏ nên được học những điều có ích cho đời sống mà cũng là
những điều cần thiết cho cuộc sống, nhưng không phải điều có ích nào
cũng học. Nghề nghiệp được chia làm hai loại: nghề dành cho người tự do
và nghề dành cho thợ. Đối với trẻ con ta chỉ nên dạy cho chúng những loại
kiến thức hữu dụng, mà không làm cho chúng trở nên hạ tiện. Những nghề
nào về nghệ thuật hay khoa học khiến cho thể chất hoặc tâm trí của người
tự do trở nên kém cỏi khi trau dồi đức hạnh, đều là những nghề hạ tiện của
bình dân. Những nghề hạ tiện là những nghề có ảnh hưởng xấu đến thể chất
và tất cả những nghề làm có lãnh lương, vì những nghề này làm người ta bị
bận rộn tâm trí và thể chất phải lao động vất vả. Có những nghề thích hợp
cho người tự do, nhưng cũng chỉ đến một mức độ nào đó thôi, và nếu cố
gắng theo đuổi nhằm đạt đến mức tuyệt hảo, thì cũng bị ảnh hưởng xấu.
Mục tiêu người ta đặt ra cũng tạo ra sự khác biệt lớn lao. Nếu người ta học
