CHỐNG DUHRING - Trang 16

của Mác đối với "Biểu kinh tế" của Quesnay, cái câu đố bí ẩn ấy mà toàn
bộ khoa kinh tế chính trị hiện đại vẫn chưa giải đáp được. Ngược lại, tôi đã
lược bỏ những điều chỉ hoàn toàn liên quan tới những tác phẩm của ông
Đuy-rinh, trong chừng mực mạch lạc của sự trình bày cho phép.
Sau cùng, tôi có thể hoàn toàn mãn nguyện nhận thấy rằng những quan
điểm trình bày trong cuốn sách này, kể từ lần xuất bản trước, đã được
truyền bá rộng rãi trong ý thức xã hội của giới khoa học và của giai cấp
công nhân, - hơn nữa lại là trong tất cả các nước văn minh trên thế giới.
Luân đôn, ngày 23 tháng năm 1894
Ph. Ăng-ghen
--------------
Chú thích
[1A].Hùa theo bọn Vulgus[1*] thiếu suy nghĩ à la[2*] Kark Vogt để đả kích
triết học tự nhiên cũ thì dễ dàng hơn việc đánh giá ý nghĩa lịch sử của nó
rất nhiều. Nó chứa đựng nhiều điều vô lý và không tưởng, nhưng cũng
không nhiều bằng những lý luận phi triết học của các nhà khoa học tự hiên
kinh nghiệm chủ nghĩa đương thời, và từ khi thuyết tiến hoá được truyền bá
thì người ta bắt đầu nhận thấy răng nó cũng chứa đựng những điều có ý
nghĩa và hợp lý. Vì vậy Haeckel đã hoàn toàn có lý khi thừa nhận công lao
của Treviranus và Oken[6]. Trong quan niệm của mình về chất nhầy
nguyên thuỷ, Oken đã coi là định đề của sinh vật học cái mà sau này người
ta đã thật sự phát hiện ra là chất nguyên sinh tế bào. Còn riêng về Hegel, thì
trên nhiều phương diện, ông ta cũng đứng cao hơn nhiều so với những nhà
kinh nghiệm chủ nghĩa đương thời, những người này tưởng đã giải thích
được tất cả các hiện tượng chưa được giải thích bằng cách ghép cho chúng
một lực - trọng lực, lực nổi, lực tiếp xúc điện, v.v - hoặc nếu không hợp thì
gán cho chúng một chất mà chưa ai biết: chất sáng, chất điện, v.v. Những
chất tưởng tượng ấy hầu như ngày nay đã bị loại bỏ, nhưng cái trò bịp về
các lực mà Hegel công kích thì vẫn tiếp tục xuất hiện một cách vui vẻ như
một bóng ma, ví dụ như trong bài diễn văn của Helmholtz ở Innsbruck năm
1869 (Helmholtz, "Tập bài giảng phổ thông", q.II, 1871, tr.190). Ngược lại
với việc thần thánh hoá - do người Pháp thế kỷ XVIII để lại - đối với