Frederick Engels
Chống Duhring
Lời mở đầu
I.Nhận xét chung
Xét về nội dung của nó, chủ nghĩa xã hội hiện đại trước hết là kết quả của
việc khảo sát một mặt là những đối lập giai cấp đang thống trị trong xã hội
hiện đại giữa những ngươi có của và những người không có của, giữa công
nhân làm thuê và các nhà tư sản, và mặt khác là tình trạng vô chính phủ
đang ngự trị trong sản xuất. Nhưng xét về hình thức lý luận của nó thì lúc
đầu chủ nghĩa xã hội hiện đại xuất hiện như là một sự phát triển xa hơn và
dường như triệt để hơn của những nguyên lý mà các nhà khai sáng vĩ đại
Pháp hồi thế kỷ XVIII đã nêu lên. Cũng như mọi học thuyết mới, chủ nghĩa
xã hội trước hết phải xuất phát từ những vật liệu tư tưởng đã tích luỹ từ
trước, mặc dù gốc rễ của nó nằm sâu trong những sự kiện kinh tế.
Những vĩ nhân ở Pháp đã soi sáng đầu óc mọi người để chuẩn bị cho cuộc
cách mạng sắp đến thì bản thân cũng rất cách mạng. Họ không thừa nhận
một uy quyền bên ngoài nào dù nó thuộc bất cứ loại nào. Tôn giáo, quan
niệm về tự nhiên, xã hội, chế độ nhà nước, tất cả đều phải được đem ra phê
phán một cách nghiêm khắc nhất, tất cả đều phải ra trước toà án của lý tính
để biện hộ cho sự tồn tại của mình hoặc từ bỏ sự tồn tại của mình. Lý tính
đang tư duy là thước đo duy nhất để đánh giá mọi cái đang tồn tại. Đó là
thời đại mà như Hegel nói, thế giới đứng bằng đầu[11], trước hết theo ý
nghĩa là đầu óc của con người và những luận điểm đã phát hiện được thông
qua tư duy của nó, đòi hỏi phải được dùng làm cơ sở cho mọi hoạt động
của còn người và cho mọi quan hệ xã hội; rồi sau đó cũng còn theo ý nghĩa
rộng hơn là cái hiện thực, mâu thuẫn với những luận diểm ấy, trên thực tế
đã bị đảo lộn từ trên xuống dưới. Tất cả những hình thức xã hội và nhà
nước từ trước đến nay, tất cả những quan điểm cổ truyền, đều bị coi là
không hợp lý và bị vứt bỏ như những đồ cũ; từ trước đến nay thế giới chỉ
do những thành kiến chỉ đạo, toàn bộ quá khứ đều chỉ đáng thương và đáng
khinh mà thôi. Giờ đây, lần đầu tiên, mặt trời đã mọc; từ nay về sau, sự mê
