hội lý tưởng, còn trong thế kỷ XVIII thì đã có những lý luận trực tiếp có
tính chất cộng sản chủ nghĩa (Morelly và Mably). Yêu cầu bình đẳng không
còn giới hạn trong những quyền chính trị nữa, mà đã mở rộng ra đến cả địa
vị xã hội của mỗi cá nhân; không những phải thủ tiêu các đặc quyền giai
cấp mà còn phải thủ tiêu cả những sự khác nhau về giai cấp nữa. Một chủ
nghĩa cộng sản khổ hạnh theo kiểu Xpác-tơ là hình thức biểu hiện đầu tiên
của học thuyết mới ấy. Rồi tiếp theo sau đó là ba nhà không tưởng vĩ đại:
Saint - Simon, mà ngoài khuynh hướng vô sản ra thì khuynh hướng tư sản
còn giữ một ý nghĩa nào đó; Fourier và Owen, tác giả cuối cùng này, sống
trong một nước có nền sản xuất tư bản chủ nghĩa phát triển nhất và dưới ấn
tượng của những đối lập do nền sản xuất ấy đẻ ra, đã đề xuất những đề nghị
của mình nhằm xoá bỏ những sự khác nhau về giai cấp, dưới hình thức một
hệ thống trực tiếp gắn với chủ nghĩa duy vật Pháp.
Sự giống nhau giữa ba ông là ở chỗ họ không thể hiện ra là những đại biểu
cho lợi ích của giai cấp vô sản mà lịch sử đã sản sinh ra trong thời kỳ đó.
Cũng như những nhà khai sáng, họ muốn xác lập vương quốc của họ khác
một trời một vực với vương quốc của các nhà khai sáng Pháp. Ngay cả cái
thế giới tư sản xây dựng theo những nguyên lý của các nhà khai sáng ấy
cũng không hợp lý và cũng bất công, và vì vậy cũng phải bị vứt vào sọt rác
như chế độ phong kiến và mọi chế độ xã hội trước kia. Sở dĩ lý tính thật sự
và chính nghĩa thật sự từ trước đến nay vẫn chưa hiểu được chúng một cách
đúng đắn. Chính là vì trước đấy thiếu một con người thiên tài giờ đây mới
được nhận thức, thì đó không phải là kết quả tất yếu của tiến trình phát
triển chung của lịch sử, không phải là sự kiện không thể tránh được, mà chỉ
là một sự ngẫu nhiên may mắn. Con người thiên tài ấy cũng có thể xuất
hiện như thế 500 năm trước đây và như thế thì nhân loại đã có thể tránh
được 500 năm nhầm lẫn, đấu tranh và đau khổ.
Lối nhận thức này là một lối nhận thức hết sức đặc trưng của tất cả những
người xã hội chủ nghĩa Anh và Pháp và cả những người xã hội chủ nghĩa
đầu tiên ở Đức, kể cả Weitling. Đối với tất cả bọn họ, chủ nghĩa xã hội là
biểu hiện của chân lý tuyệt đối, lý tính tuyệt đối và chính nghĩa tuyệt đối,
và chỉ cần phát hiện ra nó là có thể chinh phục toàn thế giới bằng sức mạnh