CHỐNG DUHRING - Trang 22

"Người cháu trai của Rameau" của Diderot và cuốn "Bàn về nguồn gốc của
sự bất bình đẳng giữa người và người" của Rouseau. - Ở đây, chúng tôi giới
thiệu một cách vắn tắt thực chất của hai phương pháp tư duy ấy; chúng ta
sẽ còn phải trở lại vấn đề ấy tỉ mỉ hơn.
Khi chúng ta dùng tư duy để xem xét giới tự nhiên, lịch sử loài người, hay
hoạt động tinh thần của bản thân chúng ta thì trước nhất, chúng ta thấy một
bức tranh về sự chẳng chịt vô tận của những mối liên hệ và những sự tác
động qua lại trong đó không có cái gì là đứng nguyên, không thay đổi, mà
tất cả đều vận động, biến hoá, phát sinh và mất đi. Cái thế giới quan ban
đầu, ngây thơ, nhưng xét về thực chất thì đúng đó là thế giới quan của các
nhà triết học Hy-lạp thời cổ và lần đầu tiên đã được Heraclite trình bày một
cách rõ ràng: mọi vật đều tồn tại và cũng không tồn tại, vì mọi vật đang trôi
qua, mọi vật đều không ngừng biến hoá, mọi vật đều không ngừng phát
sinh và tiêu vong. Nhưng cách nhìn ấy, dù cho nó có nắm đúng đến như thế
nào chưng nữa, tính chất chung của toàn bộ bức tranh về các hiện tượng,
vẫn không đủ để giải thích những chi tiết hợp thành bức tranh toàn bộ, và
chừng nào chúng ta chưa gải thích được các chi tiết ấy thì chúng ta chưa
thể hiểu rõ được bức tranh toàn bộ. Muốn nhận thức được những chi tiết ấy,
chúng ta buộc phải tách chúng ta khỏi mối liên hệ tự nhiên hay lịch sử của
chúng, và phải nghiên cứu riêng từng chi tiết một theo đặc tính của chúng,
theo nguyên nhân và kết quả riêng của chúng, v.v.. Đó trước hết là nhiệm
vụ của khoa học tự nhiên và của sự nghiên cứu lịch sử, tức là những ngành
nghiên cứu mà vì những lý do hoàn toàn dễ hiểu, đã giữ một địa vị thứ yếu
ở người Hy-lạp thời kỳ cổ điển, bởi vì trước hết họ còn phải thu thập tài
liệu đã. Những bước đầu nghiên cứu một cách chính xác giới tự nhiên ở
người Hy-lạp chỉ đến thời đại Alexandria[13] mới được tiếp tục phát triển
và về sau, trong thời trung cổ, được người A-rập phát triển hơn nữa; chỉ từ
nửa cuối thế kỷ XV trở đi mới có một nền khoa học tự nhiên thật sự và từ
bấy đến nay, khoa học đó đã đạt được những tiến bộ ngày càng nhanh
chóng. Việc phân chia giới tự nhiên ra thành những bộ phận cá biệt, việc
tách riêng các quá trình tự nhiên và vật thể tự nhiên khác nhau thành những
loại nhất định, việc nghiên cứu cấu tạo bên trong của những vật thể hữu cơ