CHỐNG DUHRING - Trang 168

thực thì đi đến sự suy tàn của loài... Nghề luyện kim và nghề nông là hai
nghề mà sự phát minh ra đã gây nên cuộc cách mạng lớn lao đó" (Việc biến
rừng nguyên thuỷ thành đất trồng trọt, nhưng đồng thời nạn nghèo khổ và
nô dịch cũng sinh ra vì chế độ sở hữu). "Đối với nhà thơ thì vàng và bạc,
nhưng đối với nhà triết học thì chính sắt và lúa đã làm cho người trở thành
văn minh và làm cho loài người mai một".[51]
Mỗi bước tiến mới của văn minh đồng thời cũng là một bước tiến mới của
sự bất bình đẳng. Tất cả những thiết chế mà xã hội ra đời cùng với văn
minh đã đem lại cho mình, đều biến hành cái đối lập với mục đích ban đầu
của chúng.
"Không thể chối cãi được rằng nhân dân lập ra những vương công là để bảo
vệ tự do cho mình chứ không phải là để nô dịch mình, và đó chính là đạo
luật cơ bản của mọi pháp quyền nhà nước".
Tuy vậy, những vương công ấy nhất định sẽ trở thành những kẻ áp bức
nhân dân và tăng cường sự áp bức đó đến một điểm mà sự bất bình đẳng, bị
đẩy tới chỗ tột cùng của nó, lại biến thành cái đối lập với nó, trở thành
nguyên nhân của bình đẳng : trước mặt bạo chúa, tất cả mọi người đều
ngang nhau, cụ thể là ngang với con số không.
"Đây là mức tột cùng của sự bất bình đẳng, là điểm cuối cùng khép kín
vòng tròn và tiếp cận với điểm mở đầu vòng tròn : ở đây, tất cả các tư nhân
đều trở thành bình đẳng với nhau, bởi vì họ đều chẳng là gì hết và các thần
dân không có một luật lệ nào khác ngoài ý muốn của chủ". Nhưng bạo chúa
chỉ là chúa khi nào hắn còn dùng được bạo lực, vì vậy "chừng nào người ta
tống cổ hắn đi thì hắn không còn có thể than phiền gì bạo lực cả... Bạo lực
duy trì hắn, bạo lực lật đổ hắn, mọi việc đều xảy ra đúng như trật tự tự
nhiên đã định".
Và như vậy là bất bình đẳng lại biến thành bỉnh đẳng, nhưng không phải
thành cái bình đẳng tự phát cũ của con người nguyên thuỷ không có ngôn
ngữ, mà là bình đẳng cao hơn của khế ước xã hội. Kẻ đi áp bức bị áp bức
trở lại. Đây là phủ định cái phủ định.
Như vậy là trong vấn đề này ngay ở Rousseau chúng ta cũng đã thấy có
một lối suy nghĩa không những giống hệt lối suy nghĩa của Mác trong bộ