CHỐNG DUHRING - Trang 166

mặt tôi. Lúc đó tôi tiếp tục làm tính với các công thức ấy, tôi coi dx và dy
như những đại lượng thực tuy phải phục tùng một vài quy luật ngoại lệ, và
đến một điểm nhất định nào đó, tôi phủ định cái phủ định, nghĩa là tôi
chuyển công thức vi phân thành tích phân, và thay thế cho dx và dy, tôi lại
có được những số thực x và y ; nhưng lúc đó, không phải là tôi trở lại điểm
mà tôi xuất phát, trái lại, tôi đã giải đáp được bài toán mà hình học và đại
số học thông thường có lẽ phải nát óc ra mà cũng không giải quyết nổi.
Trong lịch sử, tình hình cũng chẳng khác gì thế. Tất cả các dân tộc văn
minh đều bắt đầu từ chế độ công hữu về ruộng đất. Ở tất cả những dân tộc
đã vượt qua một giai đoạn nguyên thuỷ nhất định thì tiến trình phát triển
của nông nghiệp, chế độ công hữu ấy trở thành một trở ngại sản xuất. Chế
độ công hữu bị huỷ bỏ, bị phủ định, biến thành chế độ tư hữu sau những
giai đoạnh trung gian hoặc dài hơn hoặc ngắn hơn. Nhưng ở một giai đoạn
phát triển cao hơn của nông nghiệp, đạt được nhờ bản thân chế độ tư hữu
về ruộng đất, thì ngược lại, chính chế độ tư hữu về ruộng đất, thì ngược lại,
chính chế độ tư hữu lại trở thành một trở ngại cho sản xuất, - như trường
hợp chế độ chiễm hữu ruộng đất nhỏ cũng như chế độ chiễm hữu ruộng đất
lớn ngày nay. Do đó mà tất yếu phải nảy ra cái yêu cầu : phủ định cả chế độ
tư hữu về ruộng đất, biến nó trở lại thành chế độ công hữu. Nhưng yêu cầu
này không có nghĩa là khôi phục lại chế độ công hữu nguyên thuỷ trước
kia, mà là lập nên một hình thức cao hơn, phát triển hơn nhiều của chế độ
sở hữu chung, nó không những không trở thành một chướng ngại cho sản
xuất, mà trái lại, lần đầu tiên sẽ giải phóng cho sản xuất và cho phép sản
xuất có thể lợi dụng được đầy đủ những phát hiện về hoá học và những
sáng chế về cơ học hiện đại.
Hay một thí dụ khác nữa. Triết học cổ đại là một thứ chủ nghĩa duy vật
nguyên thuỷ, tự phát. Với tư cách là một chủ nghĩa duy vật như vậy thì nó
không thể giải thích rõ được quan hệ giữa tư duy và vật chất. Những sự cần
thiết phải làm sáng tỏ vấn đề đó đã dẫn đến học thuyết về một linh hồn có
thể tách rời khỏi thể xác, rồi đến chỗ quả quyết rằng linh hồn ấy là bất diệt,
cuối cùng đến nhất thần giáo. Thế là chủ nghĩa duy vật cổ đại đã bị chủ
nghĩa duy tâm phủ định. Nhưng trong sự phát triển về sau của triết học, chủ