CHỐNG DUHRING - Trang 169

"Tư bản", mà ngay cả về chi tiết, còn có cả một loạt những lối nói biện
chứng đúng như thế mà Mác vẫn dùng : những quá trình xét theo bản chất
của chúng thì có tính chất đối kháng, chứa đựng mâu thuẫn ; sự chuyển hoá
của một cực thành cái đối lập với nó ; sau cùng phủ định cái phủ định với
tư cách là hạt nhân của toàn bộ. Do đó, nếu năm 1754, Rousseau chưa có
thể nói được cái tiếng lóng của Hegel, thì 16 năm trước khi Hegel ra đời,
Rouseau cũng đã bị nhiễm nặng cái bệnh dịch của Hegel, tức biện chứng
của mâu thuẫn học thuyết về Logos, thần học v.v... Và khi ông Đuy-rinh
vận dụng hai con người đầy thắng lợi của ông ta trong việc tầm thường hoá
thuyết bình đẳng của Rousseau thì ông ta đã rơi vào một mặt nghiêng và từ
đó tuột thẳng vào đôi cánh tay của phủ định cái phủ định một cách không
thể nào cưỡng lại được. Cái trạng thái trong đó sự bình đẳng giữa hai người
nảy nở, được trình bày như một chế độ lý tưởng và được gọi là "trạng thái
ban đầu" ở trang 271 quyển "Triết học". Nhưng theo như ở trang 279 thì
trạng thái ban đầu này nhất định phải bị "chế độ cướp bóc" xoá bỏ, - đó là
sự phủ định thứ nhất. Nhưng hiện nay, nhờ có triết học hiện thực, chúng ta
đã đi tới chỗ xoá bỏ chế độ cướp bóc và thay nó bằng công xã kinh tế xây
dựng trên cơ sở bình đẳng do ông Đuy-rinh đã phát minh ra, - đó là phủ
định cái phủ định, bình đẳng ở một mức cao hơn. Thật là một cảnh tượng
thú vị, mở rộng được tầm mắt một cách tốt đẹp : bản thân ông Đuy-rinh con
người cao quý ấy, tự mình lại phạm vào cái tội tày trời là phủ định cái phủ
định !.
Vậy phủ định cái phủ định là gì ? Là một quy luật phát triển cực kỳ phổ
biến và chính vì vậy mà có một tầm quan trọng và một ý nghĩa cực kỳ to
lớn, của tự nhiên, của lịch sử và của tư duy ; một quy luật, như ta đã thấy,
có giá trị trong giới động vật và thực vật, trong địa chất học, toán học, lịch
sử, triết học, mà ngay bản thân ông Đuy-rinh, mặc dầu tất cả sự chống đối
ngoan cố của ông ta, vẫn buộc phải tuân theo với cách thức riêng của ông ta
mà không hề hay biết. Lẽ dĩ nhiên là tôi còn chưa nói gì đến cái quá trình
phát triển đặc thù mà hạt đại mạch chẳng hạn đã trải qua từ lúc nẩy mầm
cho đến lúc thành cây nảy hạt rồi chết đi, khi nói rằng đó là phủ định cái
phủ định. Vì vậy phép tính tích phân cũng là phủ định các phủ định. Nghĩa