CHỐNG DUHRING - Trang 304

thần của thế giới tư sản và đem nó đối chiếu với những lời hứa hẹn hấp dẫn
của các nhà khai sáng về một xã hội trong đó chỉ có lý tính thống trị, về
một nền văn minh đem lại hanh phúc cho mọi người, về khả năng hoàn
thiện đến vô cùng tận của con người, cũng như với những lời nói tô hồng
của những nhà tư tưởng tư sản cùng thời với ông; ông vạch ra rằng đâu đâu
những lời lẽ khoa trương cũng đi đôi với một hiện thực thảm hại nhất, và
trút những lời châm biếm rất chua cay lên trên sự phá sản không có gì cứu
vãn nổi của những lời nói trống rỗng ấy. Fourier không phải chỉ là một nhà
phê bình, mà do bản tính bao giờ cũng vui vẻ của ông, ông lại là một nhà
trào phúng và thậm chí là một trong những nhà trào phúng lớn nhất của mọi
thời đại. Bằng những lời lẽ tài tình và nhạo báng, ông đã mô tả những sự
đầu cơ bịp bợm thịnh hành trong thời kỳ thoái trào cách mạng và cái đầu óc
con buôn nhỏ phổ biến trong thương nghiệp Pháp hồi bấy giờ. Tài tình hơn
nữa là những lời ông phê phán hình thức tư sản của những mối quan hệ
giữa nam giới và nữ giới và địa vị xã hội của người phụ nữ trong xã hội tư
sản. ông là người đầu tiên đã tuyên bố rằng trong một xã hội nhất định,
trình độ giải phóng phụ nữ là cái thước đo tự nhiên của sự giải phóng
chung [91]. Nhưng sự vĩ đại của Fourier bộc lộ ra rực rỡ nhất là trong quan
niệm của ông về lịch sử xã hội. ông chia toàn bộ tiến trình từ trước tới nay
của lịch sử xã hội thành bốn giai đoạn phát triển: giai đoạn mông muội, giai
đoạn gia trưởng, giai đoạn dã man, giai đoạn văn minh; giai đoạn sau cùng
này ăn khớp với cái hiện nay gọi là xã hội tư sản, và ông chỉ ra rằng:
"Chế độ văn minh đã mang lại cho mọi tật xấu đã có từ thời đại dã man
dưới hình thức đơn giản, một hình thức tồn tại phức tạp, mập mờ, hai mặt
và giả dối"[92].
rằng văn minh vận động trong "vòng luẩn quẩn" [93], trong những mâu
thuẫn không thể khắc phục được và luôn luôn tái sinh, thành thử nền văn
minh bao giờ cũng đạt tới những kết quả trái với điều mà nó mong muốn
đạt tới hay giả vờ mong muốn đạt tới. Thành thử chẳng hạn như: "Trong
nền văn minh, sự nghèo khổ sinh ra từ chính bản thân sự dồi dào"
Nhưng chúng ta thấy, Fourier vận dụng phép biện chứng một cách cũng tài
tình như Hegel là người đương thời với ông. Một cách cũng biện chứng