CHỐNG DUHRING - Trang 310

Robert Owen thì khi ông ta tuyệt đối không biết một nguồn tài liêụ nào
khác ngoài cái bản tiểu sử khốn nạn do anh chàng phi-li-xtanh Sargant viết
ra, anh này cũng lại không biết gì đến những tác phẩm quan trọng nhất của
Owen - những tác phẩm về hôn nhân và về chế độ cộng sản. Chính vì vật
mà ông Đuy-rinh mới dám liều lĩnh quả quyết rằng ở Owen người ta
"không nên giả định một chủ nghĩa cộng sản dứt khoát nào cả". Thật vậy,
nếu ông Đuy-rinh có trong tay dầu chỉ là cuốn "Book of the New Moral
World" của Owen thôi thì trong cuốn đó ông ta cũng sẽ thấy chẳng những
một chủ nghĩa cộng sản dứt khoát nhất với nhiệm vụ lao động ngang nhau
và quyền hưởng thụ sản phẩm ngang nhau - ngang nhau theo lứa tuổi, như
bao giờ Owen cũng nói thêm, - mà còn đưa ra cả bản phác hoạ đầy đủ về
ngôi nhà cho cộng đồng cộng sản chủ nghĩa tương lai, kèm theo cả sơ đồ,
mặt tiền và mặt nhìn từ trên cao xuống. Nhưng nếu người ta chỉ giới hạn
việc "nghiên cứu trực tiếp những tác phẩm của bản thân các đại biểu của
nhóm tư tưởng xã hội chủ nghĩa" trong việc tìm biết tên của một số tác
phẩm ấy, hay nhiều lắm là những đề từ ghi trên những tác phẩm đó, - như
ông Đuy-rinh làm ở đây, - thì dĩ nhiên là chẳng còn lại cái gì khác ngoài
việc đưa ra những lời khẳng định ngu ngốc và hoàn toàn bịa đặt như thế.
Không những Owen đã tuyên truyền một "chủ nghĩa cộng sản dứt khoát",
mà ông còn đem nó ra thực hiện trong năm năm (cuối những năm 30 và
đầu những năm 40) ở khu cư dân Har-mony Hall tại Hampshire, ở đó chủ
nghĩa cộng sản chẳng có gì đáng chê trách về mặt "dứt khoát" cả. Bản thân
tôi cũng được biết nhiều người hồi bấy giờ đã tham gia cuộc thí nghiệm
cộng sản chủ nghĩa kiểu mẫu ấy. Nhưng về tất cả những cái đó, cũng như
nói chung về hoạt động của Owen từ năm 1836 đến năm 1850, thì Sargant
hoàn toàn không biết gì hết, và vì vậy mà cái "lối viết sử sâu sắc hơn" của
ông Đuy-rinh trong vấn đề này cũng lại rơi vào một sự ngu dốt đặc cán
mai. ông Đuy-rinh nói về ông Owen rằng "về mọi phương diện là một con
quái vật thực sự của sự quấy nhiễu có tính chất từ thiện". Nhưng khi cũng
ông Đuy-rinh đó kể lại cho chúng ta về nội dung các cuốn sách mà ông chỉ
biết có cái tên và đề từ, thì chúng ta quyết không có quyền nói rằng ông ta
"về mọi phương diện là một con quái vật thật sự của sự quấy nhiễu ngu