CHỐNG DUHRING - Trang 319

hình thức duy nhất còn sót lại của quan hệ xã hội, tức là trong trao đổi, và
chúng tác động đến những người sản xuất cá biệt với tư cách là những quy
luật cưỡng chế của cạnh tranh. Do đó, bản thân những người sản xuất ấy
lúc đầu cũng không biết đến những quy luật ấy và chỉ qua một kinh nghiệm
lâu dài họ mới dần dần phát hiện ra chúng. Như vậy là những quy luật ấy
thực hiện mà không thông qua những người sản xuất, với tính cách là
những quy luật tự nhiên tác động một cách mù quáng của hình thức sản
xuất của họ. Sản phẩm thống trị người sản xuất.
Trong xã hội thời trung cổ, cụ thể là trong những thế kỷ đầu, sản xuất nhằm
chủ yếu là để thỏa mãn sự tiêu dùng của bản thân. Nó thỏa mãn chủ yếu là
những nhu cầu của người sản xuất và gia đình họ. Ở chỗ nào, như ở nông
thôn có những quan hệ lệ thuộc thân thể thì sản xuất cũng còn thỏa mãn
những nhu cầu của chúa phong kiến nữa. Do đó, ở đây không có trao đổi,
và vì vậy sản phẩm cũng không mang tính chất hàng hóa. Gia đình người
nông dân sản xuất ra hầu hết những vật họ cần dùng: cả công cụ và quần
áo, cũng như thực phẩm. Chỉ khi nào họ sản xuất được một số dư ngoài nhu
cầu của bản thân và ngoài số phải nộp cho chúa phong kiến dưới hình thức
hiện vật, thì chỉ khi đó họ cũng sản xuất ra hàng hóa: số dư đó, được ném
vào trao đổi xã hội, nhằm để đem bán, đã trở thành hàng hóa. Dĩ nhiên,
những thợ thủ công ở thành thị ngay từ đầu đã buộc phải sản xuất để trao
đổi. Nhưng họ cũng phải sản xuất ra phần lớn những vật phẩm cần thiết cho
những nhu cầu của chính họ: họ có vườn rau và mảnh đất nhỏ; họ chăn gia
súc của họ ở trong rừng của công xã, những rừng này ngoài ra còn cung cấp
cho họ gỗ xây dựng và chất đốt; phụ nữ thì kéo sợi lanh và len, v.v.. Sản
xuất để trao đổi, tức là sản xuất hàng hóa, lúc đó chỉ mới xuất hiện. Vì thế
mà trao đổi hạn chế, thị trường hạn chế, phương thức sản xuất ổn định, sự
đóng cửa có tính chất địa phương đối với thế giới bên ngoài, sự thống nhất
có tính chất địa phương ở trong nước; mác-cơ ở nông thôn, phường hội ở
thành thị.
Nhưng cùng với sự mở rộng của sản xuất hàng hóa và nhất là cùng với sự
xuất hiện của phương thức sản xuất ta bản chủ nghĩa thì những quy luật của
sản xuất hàng hóa, từ trước tới nay vẫn còn ngái ngủ, liền bắt đầu tác động