CHỐNG DUHRING - Trang 374

ông ta thậm chí còn xem "luật Rô-ma thời cổ", tuy là dưới một hình thức
"đã cải tiến" là nguyên tắc chỉ đạo vĩnh cửu đối với gia đình và ông ta chỉ
có thể hình dung được gia đình như là một đơn vị "để lại di sản", nghĩa là
một đơn vị có tài sản mà thôi. Về điểm này, các nhà không tưởng vượt xa
ông Đuy-rinh nhiều. Đối với các nhà không tưởng cùng với việc con người
liên minh tự do thành xã hội và việc chuyển công việc gia đình tư nhân
thành một công nghiệp công cộng, thì người ta cũng sẽ trực tiếp có được
việc xã hội hoá sự giáo dục thanh niên, và do đó có một mối quan hệ qua
lại thật sự tự do giữa các thành viên trong gia đình. Hơn nữa, Mác cũng đã
chứng minh ("Tư bản", tr.515 và trang sau) rằng, "cùng với vai trò quyết
định mà nền công nghiệp lớn giao phó cho phụ nữ và trẻ em trong các quá
trình sản xuất tổ chức có tính chất xã hội, ở ngoài phạm vi công việc gia
đình, thì công nghiệp lớn cũng tạo ra luôn cả cái cơ sở kinh tế quan hệ nam
nữ cao hơn" [113].
"Mỗi nhà không tưởng về cải cách xã hội", - ông Đuy-rinh nói - "dĩ nhiên
đều có sẵn một khoa sư phạm phù hợp với đời sống xã hội mới mà người
đó mơ tưởng".
Xét theo quan điểm đó thì ông Đuy-rinh là "một con quái vật thật sự" trong
số những nhà không tưởng về cải cách xã hội. Trường học tương lai ít nhất
cũng làm ông ta bận tâm ngang như vấn đề quyền tác giả, và điều này quả
thật nói lên rất nhiều điều. ông ta có cả một kế hoạch giảng dạy ở trường
tiểu học và đại học đã chuẩn bị một cách hoàn mỹ, không những cho toàn
bộ cái "tương lai có thể nhìn thấy được" mà còn cho cả thời quá độ nữa.
Song chúng ta hãy chỉ giới hạn trong việc xem thanh niên nam nữ sẽ phải
học những gì trong cái xã hội chủ nghĩa dứt khoát, tuyệt đỉnh.
Nhà trường phổ thông đem lại cho học sinh của mình
"tất cả những gì, tự bản thân chúng và theo nguyên tắc, có thể có một sự
hứng thú đối với con người", do đó, cụ thể là dạy những "cơ sở và những
kết quả chủ yếu của tất cả các ngành khoa học có liên quan đến nhận thức
về thế giới quan và về cuộc sống". Vậy, nhà trường đó trước hết dạy toán
học, hơn nữa là dạy như thế nào để cho người ta "đi qua một cách đầy đủ"
cả một loạt khái niệm và biện pháp có tính chất nguyên tắc, từ cách đếm