CHỐNG DUHRING - Trang 376

môn hoá học cũng lại bị hoàn toàn bỏ quên.
Còn về mặt mỹ học của giáo dục thì trong lĩnh vực này ông Đuy-rinh có ý
định sáng tạo mới tất cả. Thơ ca từ trước tới nay chẳng có giá trị gì cả. ở
nơi mà tất cả mọi tôn giáo đều bị cấm, thì dĩ nhiên là ở đó không thể dung
thứ việc đem "những điều bôi bác kiểu thần thoại hay tôn giáo khác",
thường thấy ở các nhà thờ trước kia, vào trong nhà trường. Ngay cả "cái
chủ nghĩa thần bí trong thơ ca mà Goethe chẳng hạn, rất hay làm" cũng
phải vứt bỏ đi. Như vậy là ông Đuy-rinh tất sẽ phải tự mình cung cấp cho
chúng ta những áng thơ ca kiệt tác "đáp ứng được những đòi hỏi cao cả của
một óc tưởng tượng hoà hợp với lý trí" và vạch ra cái lý tưởng chân chính,
lý tưởng này "có nghĩa là hoàn thiện của thế giới". Mong rằng ông ta sẽ
không chậm trễ trong vấn đề này! Công xã kinh tế chỉ có thể chinh phục
được thế giới khi nào nó tiến quân bằng bước chạy hoà hợp với lý trí của
loại thơ Alexandria.
Còn về môn ngôn ngữ học thì người công dân mới lớn lên của tương lai sẽ
không bị người ta đoạ đầy nhiều lắm.
"Các ngữ chết hoàn toàn bị gạt bỏ... còn việc học tập các ngoại ngữ ... thì sẽ
vẫn là một cái gì thứ yếu thôi". Chỉ ở nơi nào mà sự giao tiếp giữa các dân
tộc biểu hiện ra trong những sự di chuyển của bản thân quần chúng nhân
dân, thì ở đó tuỳ theo nhu cầu, phải làm cho các ngoại ngữ có thể tiếp thu
được một cách dễ dàng đối với mỗi người. Người ta sẽ tìm được "cách dạy
ngôn ngữ thực sự có tính chất giáo dục" trong một thứ ngữ pháp chung, và
nhất là ở trong "chất liệu và hình thức của tiếng mẹ đẻ".
Đối với ông Đuy-rinh tính chất hạn chế dân tộc của con người hiện nay vẫn
còn mang tính chất thế giới chủ nghĩa quá nhiều. ông ta còn muốn thủ tiêu
cả hai cái đòn bẩy, ít ra trong thế giới ngày nay cũng đem lại cho người ta
cái cơ hội để nâng mình lên cao hơn cái quan điểm dân tộc hẹp hòi: sự hiểu
biết các cổ ngữ nó mở ra - ít nhất cũng là cho những người có một nền học
vấn cổ điển thuộc các dân tộc khác nhau - một tầm mắt chung rộng rãi hơn
và sự hiểu biết những ngôn ngữ hiện đại, chỉ nhờ chúng những người thuộc
các dân tộc khác nhau mới có thể hiểu được nhau và có thể biết được
những gì xảy ra ở bên ngoài biên giới của nước mình. Ngược lại, ngữ pháp