CHỐNG DUHRING - Trang 387

học triết học. Lược khảo", Chương 188, trong: Toàn tập, t.6 lần xuất bản
thứ hai, Béc-lin, 1843, cũng như "Khoa học về lô-gich", quyển thứ ba, phần
thứ nhất, chương ba: "d. Hình thứ tư" và phần ba, chương hai: "3. Nguyên
lý", trong: Toàn tập, t.5, lần xuất bản thứ hai, Béc-lin, 1841.
[18].Trong phần này của tác phẩm "Chống Đuy-ring", Ăng-ghen trích dẫn
tác phẩm của Eugen Duyhring "Giáo trình triết học với tư cách là một thế
giới quan khoa học chặt chẽ và sự hình thành cuộc sống", Leipzig, 1875.
[19].Xem: Georg Wilhelm Friedrich Hegel, "Khoa học về lô-gich", quyển
thứ hai: "Bản chất", trong: Toàn tập, t.4, lần xuất bản thứ hai, Béc-lin,
1841.
Về phạm trù "Cái tồn tại từ thuở rất xa xưa" của Friedrich Wilhelm Joseph
von Schelling, xin xem thêm: Mác - Ăngghen, toàn tập, tập bổ sung, phần
hai, tr.173-221
[20].Sau này người ta tìm ra những trị số chính xác hơn: nhiệt lượng nóng
chảy của nước là 79,8kcal/kg và nhiệt lượng bay hơi là 583,9kcal/kg.
[21]. Xem tập này tr. 70-73
[22]. Xem tập này tr. 66-69, Chương 7 - Chương 14
[23]. Ngày nay những sinh vật mà Ernst Haeckel coi là đơn bào được phân
loại thành thực vật hoặc động vật. Giả thuyết về sự tồn tại của các đơn
trùng không được chứng thực. Nhưng trong khoa học người ta đều thừa
nhận ý kiến phổ biến cho rằng cơ thể tế bào phát triển từ các thể tiền tế bào
và ý kiến cho rằng các sinh vật nguyên thuỷ phân hoá thành thực vật và
động vật.
[24]. Ăng-ghen ám chỉ bức thư, được xuất bản thành sách năm 1861, của
Richard Wagner gửi người trông coi các viện bảo tàng Pháp Frédéric Villot
"âm nhạc của tương lai. Gửi một người Pháp" cũng như cuốn sách xuất bản
năm 1850 của Wagner "Tác phẩm nghệ thuật tương lai".
[25]. Ngày nay người ta không còn dùng thuật ngữ thực trùng (Zo-phyten)
với tư cách là từ đồng nghĩa với xoang tràng (Coelenterata) nữa.
[26]. Rõ ràng là ở đây phải có nghĩa là "sinh lý"; xem thêm tập này tr. 114.
[27]. ý muốn nói tới những hệ thống thẩm thấu giản đơn mà Moritz Traube
đã tạo ra năm 1875 từ những hỗn hợp vô cơ. Với tư cách là mô hình những