CHỐNG DUHRING - Trang 84

đặc biệt là nhờ Haeckel, và sự biến đổi của các loài được coi là kết quả của
sự tác động qua lại giữa thích ứng và di truyền, thích ứng được trình bày
như là mặt biến đổi, còn di truyền - là mặt bảo tồn của quá trình. Nhưng cả
cái đó cũng không làm vừa lòng ông Đuy-rinh.
"Sự thích ứng thật sự với những điều kiện sống do tự nhiên đem lại hoặc
tước đi, giả định phải có những sự kích thích và những hình thức hoạt động
do các quan niệm quyết định. Nếu không thì sự thích ứng chỉ là cái vẻ bề
ngoài, và khi đó tính nhân quả đang hoạt động không vượt qua những nấc
thấp của vật lý, hoá học và sinh lý - thực vật."
Một lần nữa, cái tên gọi lại làm cho ông Đuy-rinh nổi giận. Nhưng, dù ông
ta có gọi cái tên gì đi nữa thì ở đây vấn đề vẫn đặt ra như sau: những quá
trình như vậy có gây ra những biến đổi trong các loài sinh vật hay không?
Và một lần nữa ông Đuy-rinh lại không trả lời.
"Nếu trong sự lớn lên của mình, một cái cây chọn con đường trên đó nó
nhận được nhiều ánh sáng nhất, thì kết quả đó của sự kích thích chẳng qua
chỉ là một sự kết hợp giữa những lực vật lý với những tác nhân cơ hoá học,
và ở đây nếu người ta muốn nói đến việc thích ứng - không phải là theo lối
ẩn dụ, mà theo đúng nghĩa của từ - thì điều đó tất phải đem lại một sự lẫn
lộn có tính chất duy linh chủ nghĩa vào trong các khái niệm".
Một người biết một cách hoàn toàn chính xác là vì ý chí của ai mà tự nhiên
làm điều này hay điều kia, một người nói đến sự tinh tế của tự nhiên và
thậm chí đến ý chí của tự nhiên nữa, chính con người ấy lại nghiêm ngắc
đối với những người khác như thế đó ! Quả thật là một sự lẫn lộn có tính
chất duy linh chủ nghĩa - nhưng ở ai, ở Haeckel hay ở ông Đuy-rinh?
Và đây chăng những là một sự lẫn lộn duy linh chủ nghĩa mà còn là một sự
lẫn lộn lôgich nữa. Chúng ta đã thấy ông Đuy-rinh cố hết sức nhấn mạnh
rằng khái niệm mục đích cũng có giá trị trong tự nhiên:
"Quan hệ giữa phương tiện và mục đích hoàn toàn không giả định phải có
một ý định tự giác".
Nhưng sự thích ứng không có ý định tự giác, không thông qua các quan
niệm, mà ông kiên quyết phản đối, là cái gì nếu không phải là một hoạt
động nhằm vào mục đích một cách vô ý thức như thế?