Tôi đã hòa mình vào đám đông, tôi đã nghe thấy họ cười nói bằng thứ
tiếng Pháp bồi nhưng cười thẳng thắn. Tôi đã nghe nói về nhân dân và công
nhân, người ta nói Libéctê chứ không nói Libéctax.
Quanh tôi bao giờ cũng là chuyện nghèo khổ; thầy tôi đã bị sỉ nhục vì
nghèo, tôi cũng đã bị như thế, và giờ đây thay vào những diễn từ của
Catông, của Xixêrông, thay vào những người tên toàn những ô, ônix, ux, i,
ôrom, tôi thấy người ta tụ tập trên quảng trường để bàn cãi về sự cùng khổ
và đòi có công ăn việc làm hoặc là chết.
“Này! Jăng-Mari, ở nhà không có bánh mì thì chẳng thà quên phắt đi vị
bánh mì đi, có hơn không?”
Quay về Năngtơ ư?
Tôi sẽ nói chuyện về nền Cộng hòa và chuyện nổi loạn với ai?
Xưa nay có nổi loạn ở Năngtơ đâu? Ở Lyông thì lại khác!
Ồ! nếu tôi đã không hứa với mẹ tôi! - nếu mẹ tôi đã không khóc!
Nếu mẹ tôi đã không khóc, tôi sẽ nói: “Con không muốn về”. Ông nhà
báo thanh bạch sẽ đưa tôi vào làm chân chạy giấy, làm lao công, trong một
tòa báo. Vừa hay (thật là may!), có một chỗ làm trong tòa báo Quốc gia;
người ta trả ba mươi phơrăng một tháng để giữ nguyên-cảo, để đọc cho
người chữa bản in. Tôi sẽ sống với ba mươi phơrăng đó. Công việc xong
xuôi, tôi sẽ xuống nhà in để ngửi mùi giấy mực, và nhờ anh em thợ truyền
nghề cho tôi.
Hay tôi cứ nói chuyện ấy với mẹ tôi?
Tôi nói với mẹ tôi về chuyện đó.
“Nhưng con đã nói với mẹ...
- Vâng, đúng vậy.”
Tôi tới từ biệt ông nhà báo và Matútxanh.
Ông nhà báo an ủi tôi.
“Rồi anh sẽ trở lại đây, anh bạn thân mến ạ.
- Ít nhất ông cũng viết thư cho tôi nhé!
