[39]
Tức là Jan Đa, nữ anh hùng Pháp thời Trung cổ, đã đánh bại quân Anh, giải phóng nước Pháp, sau bị vu tội tà giáo, chịu
chết thiêu trên giàn lửa (1412-1431)
[40]
Rượu pha đường, có vắt chanh hoặc cam
[41]
Một thứ tương cay làm bằng hạt cải
[42]
Ám chỉ quân Phổ (Đức) cướp bóc nước Pháp khi sang xâm lược.
[43]
Bêrăngiê: thi hào Pháp yêu nước và dân chủ, ủng hộ cách mạng Pháp 1830, 1848.
[44]
Nữ phù thủy nổi tiếng trong thần thoại Hy-lạp, có một vai quan trọng trong Ôđitxê của Hôme.
[45]
Phái ủng hộ chi trưởng của dòng họ Buốc bông làm vua Pháp.
[46]
Chính quyền Pháp tổ chức theo hiến pháp năm 1794, tồn tại từ năm 1795 đến 1799.
[47]
Thời kỳ kéo dài từ khi dòng họ Buốcbông trở lại ngôi vua Pháp cho đến khi bị phế truất (1814-1830)
[48]
Ám chỉ cuốn sách mới xuất bản khi ấy, rất được hoan nghênh, Jêrôn Patnarô đi tìm nền cộng hòa ưu việt nhất của Luy
Râybô.
[49]
Chơi chữ khó dịch: classe moyenne vừa có nghĩa là lớp trung học vừa có nghĩa là giai cấp trung lưu (tư sản.)
[50]
Chó xù làm xiếc ở Pari, vào năm 1818, biết đáp những câu hỏi bằng tiếng Hà-lan, tiếng Anh, tiếng Ý, tiếng Pháp và tiếng
La-tinh. Nó biết chơi nhiều kiểu đánh bài, chơi món bài cẩu rất giỏi (chú thích của tác giả).
[51]
Tên tục của hoa dã tường vi
[52]
Tránh nói chữ đít chai.
[53]
Các nhà thơ lớn thời La-mã cổ.
[54]
Nhà hùng biện thời La-mã cổ.
[55]
Tômát: nhà thần học nổi tiếng của đạo Gia tô thời Trung cổ. Mácmôngten: nhà văn Pháp (1723-1749).
[56]
Nhại lại một câu của Bốtxuyê, giám mục Pháp, tác giả những bài Điếu văn nổi tiếng (1627-1704).
[57]
Vợ sứ thần Áo ở Pari hồi ấy.
[58]
Nữ thần về nghệ thuật múa.
[59]
Thành phố cổ của Hy lạp, nổi tiếng vì phong tục khắc khổ, cương nghị.
[60]
Luật xưa quy định “ sát nhân giả tử”
[61]
Thi hào thời hylạp cổ (521-441 trước công nguyên).
[62]
Giáo sư nảy sinh dùng những thuật ngữ khoa học, thuật ngữ Hy-lạp hay La-tinh thay cho những tiếng Pháp thông thường
như araknê thay cho araignée (con nhện).
[63]
Nữ thần của trí thông minh và nghệ thuật (theo thần thoại Hy-lạp).
[64]
Lối chơi chữ không dịch được. Ông giáo sư chuyển chữ “ Di Anhét “ sang tiếng La-tinh với các biến thể của nó, nhưng “
têtông “ trong tiếng Pháp lại có nghĩa là và.
[65]
Danh tướng của Aten thời Hy-lạp cổ (thế kỷ thứ VI trước công nguyên).
[66]
Tỉnh trưởng của Ba-tư thời cổ đã tự cắt mũi, tai để lọt vào thành Babylon làm nội gián cho vua Ba-tư Đariút đang vây
thành.
