vấn đề đặt ra không phải để tranh luận. Nhưng cần phải biết đó là cái tính
thích khoa trương của ông bạn tôi, khi ông ta bắt đầu giải thích vì sự phức
tạp của cơ thể con người và sự hoàn mỹ của khối óc, v.v... Lúc đầu, tôi cũng
mỉm cười, nhưng rồi tôi cáu và cuối cùng tôi nhắc ông ta rằng con người
sống trong những điều kiện nhất định, chỉ dùng đến một phần rất nhỏ trí nhớ
của mình. Trong thực tế có những cậu học sinh, sinh viên đã tốn biết bao
công sức để nắm được một vài môn học. Thế mà chương trình trung học và
đại học mới chỉ là một phần nhỏ xíu mà bộ óc của con người bình thường có
thể nắm được. Nếu con người huy động dù chỉ một nửa dự trữ của khối óc
thì anh ta có thể biết bốn chục thứ tiếng dễ như bỡn, học xong đến hàng
chục trường đại học và dễ dàng nhớ cả cuốn Đại bách khoa toàn thư Liên
Xô.
Nhi-cô-lai ngoan cố. Ông ta lập luận thế này: “Dù anh có nói về những
hạn chế của trí tuệ như thế nào đi nữa thì mọi người cũng đều có thể là thiên
tài”.
“Nhưng con người phải trả giá cho cái thiên tài ấy bằng lao động cực
nhọc, - tôi nhắc. - Thiên tài phá vỡ những khuôn khổ mà thiên nhiên ràng
buộc con người. Con người xử lý một lượng lớn những thông tin. Anh có
nhớ khi người ta hỏi Anh-xtanh rằng ngày làm việc của ông là mấy giờ thì
ông cho đó là câu hỏi đùa không? Ngày làm việc của một nhà bác học không
có cuối và cũng không có đầu. Còn hiện nay, khi một khối lớn những kiến
thức tích lũy được và những phát minh mới đổ xô vào các nhà bác học thì
tình huống của họ trở nên khó khăn đặc biệt. Độ lớn và sự phức tạp của
nhiệm vụ do sản xuất đặt ra cho khoa học mỗi năm một tăng. Tôi biết có
trường hợp nhà toán học phải bỏ ra ba chục năm lao động căng thẳng chỉ để
giải một bài toán. Biết bao nhiêu vấn đề lý thú còn bị xếp lại vì muốn giải
quyết chúng thì một đời người chưa đủ. Như vậy con người từ lâu đã thu
nhận sự không hoàn chỉnh của mình và đang dốc sức vào việc tạo ra những
thiết bị làm giảm nhẹ việc xử lý và thu nhận thông tin”.
Đến đây, Nhi-cô-lai cho rằng mình có quyền châm biếm, nên đã hỏi một
câu biết trước cách trả lời.
