khẳng định giữa các giai cấp này tồn tại mâu thuẫn đối kháng không thể
dung hòa. Tư tưởng này sau đó đã được Marx tiếp thu một cách trọn vẹn.
Trong tuyên ngôn của đảng cộng sản , Marx còn chưa nói đến sự khác
biệt giữa đẳng cấp và giai cấp. Mãi sau này, khi làm quen và chịu ảnh
hưởng từ những tác phẩm đã bị người đời quên lãng, được viết từ những
năm 1820 và 1830, ở London, Marx bắt đầu nghiên cứu Ricardo và nhận ra
rằng mấu chốt là phải chứng minh được ngay cả trong xã hội không còn
phân biệt đẳng cấp và không còn đặc quyền mang tính đẳng cấp thì vẫn tồn
tại những mẫu thuẫn không thể dung hòa. Marx vạch ra mâu thuẫn đối
kháng về lợi ích như thế từ hệ thống của Ricardo, và vạch rõ ranh giới giữa
ba giai cấp: tư sản, địa chủ và công nhân. Nhưng như thế không có nghĩa là
lúc nào ông cũng bám chặt vào sự phân biệt kiểu đó. Đôi khi ông khẳng
định rằng chỉ có hai giai cấp là hữu sản và vô sản, lúc khác ông lại nói tới
nhiều giai cấp hơn là hai hoặc ba giai cấp lớn. Nhưng cả Marx lẫn những
môn đồ của ông đều chưa bao giờ đưa ra định nghĩa về bản chất của các
giai cấp. Đáng chú ý là chương mang tên "các giai cấp" trong tập III tác
phẩm Tư bản luận lại chấm dứt ngay chỉ sau có vài dòng. Đã hơn một thế
hệ trôi qua - đấy là tính từ khi xuất hiện Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản,
trong đó lần đầu tiên Marx đưa ra mâu thuẫn đối kháng giữa các giai cấp và
đấu tranh giai cấp - cho đến ngày Marx qua đời. Trong thời gian đó, Marx
đã viết hết tập sách này đến tập sách khác, nhưng ông vẫn không bao giờ
giải thích "giai cấp" nghĩa là gì. Trong việc xử lí vấn đề "giai cấp", Marx
không bao giờ vượt qua được khẳng định đơn thuần của tín điều hay nói
đúng hơn là một khẩu hiệu mà không đưa ra bất kì chứng minh nào.
Muốn chứng minh rằng học thuyết đấu tranh giai cấp là đúng, người ra
phải chỉ ra được hai điều: một mặt, các thành viên của mỗi giai cấp đều có
quyền lợi như nhau, và mặt khác giai cấp này được lợi thì giai cấp kia nhất
định phải bị thiệt. Nhưng điều này đã không bao giờ được chứng minh. Lí
do chính là vì tất cả các "đồng chí trong cùng giai cấp" đều có cùng "hoàn
cảnh xã hội" như nhau nhưng họ không có cùng quyền lợi, đúng hơn là họ
