minh hơn, những người bị dư luận dẫn dắt, còn chính dư luận xã hội thì lại
bị đồng tiền của Nga xỏ mũi. Người theo phái tự do đấu tranh chống lại xu
hướng thương mại tự cấp tự túc. Nhưng nhà sản xuất người Đức lại xây nhà
máy ở các tình miền Đông, vốn là những tỉnh không cho hàng hóa của Đức
thâm nhập, nhằm phục vụ thị trường ở đây vì đang có hàng rào thuế quan
bảo hộ. Các nghiệp chủ và các nhà tư sản có đầu óc sáng suốt có thể nhận
thấy hậu quả tai hại của chính sách bài chủ nghĩa tự do đối với toàn xã hội,
nhưng, với tư cách là những nghiệp chủ và nhà tư sản, họ không chống lại
mà tìm cách thích nghi với hoàn cảnh.
Không có giai cấp nào có thể ủng hộ chủ nghĩa tự do nhằm bảo vệ
những lợi ích ích kỉ, bất chấp việc gây thiệt hại cho toàn thể xã hội và các
tầng lớp khác, chỉ vì một lí do đơn giản: chủ nghĩa tự do không phục vụ cho
lợi ích đặc biệt nào. Chủ nghĩa tự do không thể hi vọng vào sự giúp đỡ mà
người ta dành cho các đảng bài chủ nghĩa tự do vì những người muốn tìm
đặc quyền đặc lợi đều gắn bó với những đảng đó. Khi người theo phái tự do
xuất hiện trước cử tri để tranh cử và được hỏi rằng ông ta hay đảng của ông
ta định làm gì cho họ và nhóm của họ thì ông ta chỉ có thể trả lời như sau:
chủ nghĩa tự do phục vụ tất cả mọi người, nhưng không phục vụ đặc quyền
đặc lợi của bất cứ ai.
Là người theo trường phái tự do nghĩa là phải nhận thức được rằng về
lâu dài đặc quyền đặc lợi dành cho một nhóm nhỏ, gây thiệt hại cho những
người khác, nhất định sẽ dẫn đến đánh nhau (nội chiến); mặt khác, không
thể ban phát đặc quyền đặc lợi cho đa số vì như thế giá trị của đặc quyền
đặc lợi sẽ không còn, kết quả duy nhất mà người ta nhận được sẽ là: năng
suất lao động xã hội giảm.
