cổ hay những thế kỉ đầu tiên của thời hiện đại. Những thành tựu mà chủ
nghĩa tự do và chủ nghĩa tư bản có thể đạt được, nếu không bị ngăn cản, có
thể được suy ra chỉ từ những tính toán mang tính lí thuyết.
5. Chủ nghĩa tự do và chủ nghĩa tư bản
Một xã hội tại đó những nguyên lí của chủ nghĩa tự do được thực thi
thường được gọi là xã hội tư bản, còn điều kiện tồn tại của xã hội đó thì
được gọi là chủ nghĩa tư bản. Vì trên thực tế, chính sách kinh tế của chủ
nghĩa tự do chỉ được thực thi một cách gần đúng, cho nên tình hình hiện
nay trên thế giới không thể cung cấp cho ta nhận thức đúng đắn về ý nghĩa
và những thành tựu mà chủ nghĩa tư bản có thể vươn tới, nếu nó có điều
kiện phát triển một cách trọn vẹn. Tuy nhiên, về đại thể, có thể gọi thời đại
của chúng ta là thời đại tư bản chủ nghĩa, vì chính những thể chế của chủ
nghĩa tư bản đã tạo nên tất cả những tài sản mà chúng ta đang thấy hiện nay.
Nhờ có những tư tưởng tự do vẫn đang tồn tại trong xã hội chúng ta, nhờ tất
cả những gì còn sót lại từ hệ thống tư bản chủ nghĩa, mà biết bao nhiêu
người cùng thời với chúng ta được hưởng mức sống cao hơn rất nhiều so
với mấy thế hệ trước đây, một mức sống mà lúc đó chỉ những người giàu có
hay tầng lớp đặc quyền đặc lợi mới được hưởng.
Chắc chắn là những thực tế đó đã bị sáo ngữ của những kẻ mị dân
xuyên tạc. Nghe chúng, người ta có cảm tưởng rằng tất cả các tiến bộ trong
kĩ nghệ sản xuất chỉ góp phần làm giàu cho một số rất ít người, còn phần
lớn dân chúng thì ngày càng lún sâu vào cảnh bần hàn. Nhưng chỉ cần suy
nghĩ một chút thôi là người ta sẽ hiểu ngay rằng tất cả những thành tựu về
mặt công nghệ và sáng kiến trong lĩnh vực sản xuất đều nhằm đáp ứng nhu
cầu của quần chúng. Tất cả những ngành công nghiệp lớn chuyên sản xuất
hàng tiêu dùng đều trực tiếp phục vụ quần chúng, còn những ngành sản
xuất máy móc và bán sản phẩm thì phục vụ họ một cách gián tiếp. Những
thành tựu công nghiệp vĩ đại trong mấy chục năm gần đây, cũng như những
