người Hi Lạp hay La Mã cổ đại, với tất cả tài năng của họ, nhưng không có
các thứ vừa kể. Chỉ cần nhắc đến chuyện đó là mọi người, cả các chủ nô cũ
lẫn người nông nô, đều có thể hài lòng với sự phát triển của xã hội sau ngày
bãi bỏ chế độ nô lệ. Người công nhân châu Âu hiện nay còn sống trong
những điều kiện thuận lợi và dễ chịu hơn các ông vua Ai Cập dù những ông
vua này nắm trong tay hàng ngàn nô lệ, trong khi người công nhân chỉ dựa
vào sức khỏe và tài khéo của hai bàn tay lao động. Nếu một viên quan thái
thú thời xa xưa được thấy điều kiện của một thường dân hiện nay, chắc chắn
ông ta sẽ tuyên bố rằng so với một thường dân hiện nay, ông ta chỉ là một
kẻ ăn mày.
Đấy chính là thành quả của lao động tự do. Lao động tự do có thể làm ra
nhiều của cải cho tất cả mọi người, nhiều hơn là lao động nô lệ đã từng tạo
ra cho các ông chủ.
3. Hòa bình
Có những con người cao thượng, họ căm thù chiến tranh vì nó mang
đến chết chóc và đau khổ. Nhưng dù có hâm mộ chủ nghĩa nhân đạo của họ
đến mức nào, phải công nhận rằng tất cả luận cứ phản chiến của họ đều dựa
trên cơ sở của lòng bác ái, những luận cứ này có thể sẽ mất rất nhiều, thậm
chí toàn bộ sức mạnh khi chúng ta xem xét những lời tuyên bố của những
kẻ ủng hộ chiến tranh. Những kẻ như thế không phủ nhận chiến tranh sẽ
mang đến đau khổ. Nhưng họ tin rằng chiến tranh và chỉ có chiến tranh mới
giúp nhân loại đạt được tiến bộ. Chiến tranh là cha đẻ của mọi thứ trên đời,
một nhà triết học Hi Lạp đã nói như thế, và hàng ngàn người đã nhắc lại câu
nói đó. Trong thời bình con người sẽ bị thoái hóa. Chỉ có chiến tranh mới
đánh thức được tài năng và sức mạnh đang ngủ yên trong mỗi con người, và
gieo vào lòng họ những ý tưởng vĩ đại. Không có chiến tranh, nhân loại sẽ
rơi vào tình trạng lười nhác và đình trệ.
