bao giờ cũng hơn chiến tranh. Người theo phái tự do không yêu cầu kẻ
mạnh phải hi sinh mà muốn kẻ mạnh nhận thức được đâu là quyền lợi thực
sự của anh ta, muốn anh ta hiểu rằng hòa bình mang lại lợi ích cho cả kẻ
mạnh lẫn kẻ yếu.
Khi một dân tộc yêu chuộng hòa bình bị kẻ thù hiếu chiến tấn công thì
họ phải chiến đấu và tìm mọi cách chống lại cuộc xâm lăng. Sự nghiệp anh
hùng của những người chiến đấu cho nền tự do và cuộc sống của họ hoàn
toàn xứng đáng được ca tụng, chúng ta có quyền tán dương trí kiên cường
và lòng dũng cảm của những người chiến sĩ đó. Ở đây lòng can đảm, tinh
thần dũng cảm và coi thường cái chết đáng được ngợi ca. Vì chúng phục vụ
cho những mục tiêu tốt đẹp. Nhưng người ta đã nhầm lẫn khi coi đức hạnh
của người chiến binh là đức hạnh tối thượng, và là những phẩm chất tốt
trong chính họ và chỉ họ mới có, thậm chí không cần để ý đến mục đích mà
chúng hướng tới. Những người có quan niệm như thế, nếu là một người
nhất quán thì anh ta cũng phải công nhận sự liều lĩnh, táo tợn và coi thường
chết chóc của kẻ cướp là những đức tính cao thượng. Tuy nhiên, trên thực
tế, chỉ nhìn vào hành vi thì ta không thể nói rằng đấy là hành vi tốt hay xấu
sau khi biết được kết quả hay hậu quả mà nó gây ra. Ngay cả Leonidads
cũng không xứng đáng với những vinh quang mà chúng ta dành cho ông
nếu như ông không ngã xuống như một người chiến sĩ bảo vệ tổ quốc mà
ngã xuống như thủ lĩnh của một đội quân xâm lược nhằm cướp bóc tự do và
của cải của một dân tộc yêu chuộng hòa bình.
Tác hại của chiến tranh đối với sự phát triển của nền văn minh nhân loại
sẽ càng trở nên rõ ràng hơn sau khi người ta hiểu được lợi ích của việc phân
công lao động. Phân công lao động biến một cá nhân sống tự cấp tự túc
thành một người phải phụ thuộc vào những đồng bào của mình, tức thành
một con vật xã hội mà Aristotle đã nói tới. Những hành động thù địch giữa
hai con vật hay hai con người bán khai không thể tạo ra bất kỳ thay đổi nào
trong cơ sở kinh tế của đời chúng. Vấn đề sẽ khác hẳn khi cuộc tranh cãi
phải giải quyết bằng vũ lực xuất hiện giữa các thành viên trong một cộng
