Chủ nghĩa tự do không phải là chủ nghĩa vô chính phủ và cũng chẳng có
gì chung với chủ nghĩa vô chính phủ. Người theo trường phái tự do hiểu rõ
rằng không có những biện pháp cưỡng bách thì sự tồn tại của chính xã hội
sẽ bị đe dọa, và muốn bảo đảm được sự hợp tác hòa bình giữa người với
người thì đằng sau các quy tắc ứng xử cần phải tuân thủ còn cần phải có sự
đe dọa bằng vũ lực; nếu không, bất cứ thành viên nào cũng có thể là mối đe
dọa đối với toàn bộ lâu đài xã hội. Cần phải có khả năng buộc những kẻ
không tôn trọng cuộc sống, sức khỏe, quyền tự do cá nhân hay tài sản cá
nhân của người khác, tuân thủ những quy tắc sống trong xã hội. Đấy chính
là chức năng mà học thuyết tự do gán cho nhà nước: bảo vệ tài sản, tự do và
hòa bình.
Một người xã hội chủ nghĩa Đức tên là Ferdinand Lassalle
đã cố giễu
cợt quan niệm về nhà nước giới hạn chỉ trong khuôn khổ chức năng như thế
khi dí dỏm gọi nhà nước được xây dựng trên những nguyên tắc tự do là
"nhà nước tuần đêm". Nhưng thật không hiểu nổi vì sao "nhà nước tuần
đêm" lại kì quặc hoặc tồi tệ hơn là nhà nước quan tâm đến cả việc muối dưa
cải, sản xuất nút quần hoặc xuất bản báo? Muốn hiểu được cái ấn tượng mà
Lassalle tìm cách tạo ra bằng nhận xét dí dỏm như thế, ta phải biết rằng
những người Đức cùng thời với ông vẫn chưa quên được nhà nước của
những ông vua độc tài, với rất nhiều chức năng quản lí và điều tiết khác
nhau, và họ vẫn còn bị triết học của Hegel chi phối rất mạnh, mà Hegel lại
là người đưa nhà nước lên vị trí của thánh thần. Nếu coi nhà nước, theo
quan niệm của Hegel, như là "một thực thể tự ý thức về mặt đạo đức", là
"Vũ trụ trong nó cùng với chính nó", là "lí tính của ý chí" thì dĩ nhiên là khi
ai đó coi mọi cố gắng nhằm giới hạn chức năng của nhà nước vào việc phục
vụ như là người gác cổng ban đêm thì đúng là hành vi báng bổ rồi.
Chỉ có như thế ta mới hiểu được làm sao mà người ta lại có thể đi xa
đến mức chỉ trích chủ nghĩa tự do là có thái độ căm ghét hay thù địch đối
với nhà nước. Nếu rằng trao cho nhà nước việc quản lí ngành đường sắt,
khách sạn hay hầm mỏ là không thích hợp thì tôi không phải là "kẻ thù của
