đối các chính khách và các quan chức dân sự chuyên nghiệp. Nhưng chế độ
dân chủ là thể chế hoàn toàn khác với quan niệm của những kẻ mơ mộng
hão huyền, chuyên tán nhảm về dân chủ trực tiếp.
Chính phủ là một nhóm người – số người cai trị bao giờ cũng ít hơn số
người bị trị, chẳng khác gì số thợ giày so với số người mua giày vậy – phụ
thuộc vào sự chấp thuận của những người mà họ cai quản, nghĩa là sự chấp
nhận bộ máy quản lí hiện hữu. Họ có thể coi chính phủ là một cái ác không
thể tránh được, những họ cũng phải nghĩ rằng việc thay đổi hiện trạng
chẳng đem lại điều gì cả. Nhưng nếu đa số những kẻ bị trị tin rằng cần phải
và có thể thay đổi hình thức cai trị, và thay chế độ cũ và các quan chức cũ
bằng một chế độ mới và các quan chức mới thì ngày tàn của chế độ cũ đã
đến. Khối đa số sẽ có đủ lực lượng để thực hiện ước vọng của họ bằng vũ
lực, ngay cả trong trường hợp phải chống lại ý chí của chế độ cũ. Về lâu
dài, nêu dư luận không ủng hộ, nghĩa là nếu những người bị trị không tin
rằng chính phủ của họ tốt, thì không chính phủ nào có thể đứng vững. Sức
mạnh mà chính phủ dùng để đàn áp tinh thần phản đối chỉ có hiệu quả khi
đa số chưa tập hợp thành phe đối lập đoàn kết nhất trí mà thôi.
Như vậy nghĩa là trong bất kì thể chế nào cũng có những phương tiện để
buộc chính phủ phải phụ thuộc vào ý chí của những người bị trị: đấy là nội
chiến, cách mạng và bạo loạn. Nhưng đấy chính là những phương tiện mà
chủ nghĩa tự do muốn tránh. Sự cải thiện về mặt kinh tế không thể kéo dài
nếu những cuộc đấu đá nội bộ liên tục làm cho công việc bị gián đoạn. Tình
hình chính trị rối loạn, tương tự như tình hình thời những cuộc chiến tranh
hoa hồng ở nước Anh, trong vòng vài năm sẽ đẩy nước này vào hoàn cảnh
nghèo đói, khốn quẫn nhất. Nếu người ta không tìm được biện pháp ngăn
ngừa nội chiến thì kinh tế không thể nào phát triển được như ngày nay.
Cuộc chiến huynh đệ tương tàn, tương tự như cuộc Cách mạng Pháp năm
1789, phải trả giá bằng rất nhiều nhân mạng và của cải. Nền kinh tế hiện
nay của chúng ta không thể chịu đựng nổi những cơn chấn động tương tự.
Dân chúng trong các thủ đô hiện đại sẽ phải chịu nhiều đau khổ vì những
cuộc nổi dậy, bạo loạn sẽ làm gián đoạn việc nhập khẩu lương thực thực
