Con Người ám chỉ nọ kia. Vì Con Người thời xưa thèm khát tiền tài cũng
như sản phẩm tạo tác của họ, và cả hai bên đã từng thù hằn rất lâu.
Nhưng tới Kỷ Đệ Tam, tình bạn khăng khít vẫn còn tồn tại ở nhiều
nơi giữa hai nòi giống; hơn nữa thói quen của Người Lùn, trong khi lưu lạc
và lao động cùng giao thương khắp các miền đất như họ vẫn sống từ sau khi
dinh thự tổ tông bị hủy diệt, là học dùng ngôn ngữ của Con Người nơi họ
sống. Nhưng khi bí mật (và bí mật này, trái với Tiên, họ không sẵn lòng tiết
lộ, kể cả với bạn bè), họ dùng thứ ngôn ngữ riêng rất kỳ lạ: hầu như không
biến đổi qua các năm, vì đã trở thành ngôn ngữ học vấn chứ không phải là
lời nói tự nhiên; được họ chăm chút canh phòng như một báu vật từ quá
khứ. Rất ít người tộc khác từng học được. Trong cuốn sử này, thứ tiếng ấy
chỉ xuất hiện trong những tên địa danh Gimli nói lộ cho các bạn đồng hành;
và trong lời hô xung trận của ông trong cuộc vây Lũy Tù Và. Ít nhất câu đó
thì không bí mật, và đã nghe vang lên trên rất nhiều chiến trường từ khi thế
giới còn non trẻ. Baruk Khazâd! Khazâd ai-mênu! “(Hỡi) Rìu của Người
Lùn! Người Lùn đang ập đến ngươi!”
Nhưng còn tên của Gimli, cũng như mọi đồng bào ông, thì đều có gốc
miền Bắc (tiếng Người). Họ còn có tên bí mật, tên “nội danh”, tên thật mà
Người Lùn không bao giờ tiết lộ cho bất kỳ ai giống dân khác. Cả trên mộ
họ cũng không khắc tên này.
______________
Trừ những thán từ ngắn có vẻ là do người Hobbit tìm cách ghi lại tiếng lẩm bẩm hay hô gọi của người Ent; a-lalla-
lalla-rumba-kamanda-lindor-burúme cũng không phải tiếng Tiên, và là ví dụ duy nhất (chắc hẳn vô cùng thiếu chính xác) cố gắng
thể hiện một cụm tiếng Ent thực sự.
