chuyện tôn ty, cương thường mông lung. Mà rất cụ thể. Bị vạ vì nàng
Nam Tử, ông cũng biết than: “Ta chưa thấy ai hiếu chính như hiếu
sắc”, nhưng trong đạo Tề gia - trước giai đoạn Trị quốc, Bình thiên hạ,
ông có dặn cách xử trí cho người đàn ông đa thê của thời đại ông:
“Người thiếp dù có già, nếu chưa tới 50 tuổi thì cũng nên gần gũi năm
đêm một lần.” (Lễ ký, dẫn theo Reay Tannahill, Sex in History, New
York 1982, tr. 184. Bản dịch của Nguyễn Tôn Nhan: Kinh Lễ, Nxb.
Văn học 1998 không có câu này, có lẽ vì dịch giả đã lược bỏ nguyên
bản rất nhiều). Đó không phải là chuyện riêng tư trong phòng kín, bởi
vì nếu không giữ yên gia đạo, nếu có xảy ra xào xáo thì hàng xóm biết
chuyện, mất mặt, làm sao thi hành việc công, làm sao lấy được lòng
tin cậy của vua chúa? Vua quan Việt đời Lê làm luật theo sách nhà
Đường không thể nào không chịu ảnh hưởng: “Chồng sơ với vợ, đến
năm tháng không đi lại, cho phép người vợ cáo lên quan sở tại và xã
quan làm bằng, thì mất vợ” (Phan Huy Chú, Lịch triều hiến chương
loại chí, Hình luật chí, Hà Nội 1992, tập II, tr. 327). Với điều kiện
kèm theo, “nếu có con thì cho hạn một năm”, ta không rõ, có một con
hay mười con có khác gì nhau, bởi vì với vợ già mười con thì khó theo
luật lắm.
Nho gia Việt bình thường làm ra dáng không lưu tâm đến chuyện
đó. Họ được huấn luyện theo một thiên hướng khác nên không thể tin
rằng có ý thức tính dục trong câu nói của bậc vạn thế sư biểu. Chỉ
trong tinh thần phe phái họ mới sáng suốt lên khi công kích đạo Phật:
“Khuyến thiện trừng dâm, con ai đẻ tháng Tư mồng tám?” Còn thì họ
vẫn nghe đến câu “Thư trung hữu nữ nhan như ngọc” nhưng cứ coi
như một lời khuyến khích học vấn thanh cao mà không thấy hàm ý sử
dụng hình ảnh sex của người xưa, lúc chưa bị những lời giáo huấn về
“lễ” che lấp. Cũng như khi kính cẩn quỳ lạy hoàng đế, lết tới ôm đầu
gối theo kiểu “bảo tất” học được của vua Thanh, họ cũng có thể tưởng
tượng những gì thầm kín trong cung thất nhưng cứ xưng tụng bậc Con
(của ông, bà) Trời (đẻ ra) theo kiểu “nói dậy mà không phải dậy”. Chỉ
