CÓ ĐƯỢC LÀ NGƯỜI - Trang 183

[1]

Trào lưu chính trị ra đời năm 1929 tại Paris, sau đó được phát triển ở Ý

với mục đích chuẩn bị cho một cuộc cách mạng chống phát xít. (Mọi chú
thích nếu không có lưu ý gì thêm đều là của người dịch.)

[2]

Lấy ý tưởng từ Thần khúc, ý nói mắt thường không thể thấy những sự

việc quá nguy hiểm.

[3]

Đây cũng là nhắc lại một ý trong Thần khúc, cuốn Địa ngục, Khúc

XXXIII, câu 57: “Đến cực độ ấy trí nhớ đành sụp xuống”.

[4]

Thành phố cuối cùng của Ý giáp với biên giới Ý-Áo.

[5]

Tiếng Đức, chỉ Đế chế III, tức nhà nước Quốc xä.

[6]

Tiếng Đức: Ai nói được tiếng Đức?

[7]

Ý nói trận đánh quan trọng cuối Thế chiến thứ nhất (diễn ra vào năm

1917) mang lại chiến thắng cho người Ý.

[8]

Tiếng Pháp: Các anh có đang ờ nhà các anh đâu

[9]

Trích trong Khúc XXI cuốn Địa ngục, Thần khúc, miêu tả cảnh các linh

hồn bị trừng phạt không được ngẩng mặt lên như khi nhìn thấy tượng Thánh
được rước qua hay khi tắm ở Serchio, con sông ở Florence quê hương
Dante.

[10]

Tiếng Đức: Giải tán!

[11]

Tiếng Đức: Thợ rèn.

[12]

Tiếng Đức: sắt, lửa.

[13]

Tiếng Đức: Tôi, nhà hóa học.

[14]

Tiếng Đức: Nhà hóa học tốt.