Hôm nay, lần đầu, tôi được xỏ tay vào chiếc áo quý này. Vì từ hôm mẹ
hóa phép cho tấm áo vóc thu bé lại vừa với cái mình bé gày lẳng khẳng của
tôi, bà cất vào hòm ngay, thỉnh thoảng mới bỏ ra phơi nắng. Bữa nào phơi
áo tôi lại có cái sung sướng được bà cắt ngồi dưới bóng cây canh giữ cho
cẩn thận, kẻo sợ những thằng ăn mày, những thằng câu gà, bả chó lẻn vào
lấy mất. Bao nhiêu lần, tôi chỉ được ngắm nghía chiếc áo đẹp của mình một
cách khát thèm như thế mà thôi. Vậy mà sao buổi sáng hôm nay bà lại bỏ
nó ra, và giục tôi mặc vội. Tôi hồi hộp cho đến lúc mẹ tôi đội khăn xong,
dắt tôi ra cửa, ở đấy người u già đã đứng chờ với đôi quang thúng. Thì ra
chỉ có xuống chợ Nôm mà tôi được mặc sang trọng như cậu Ấm thế này ư!
Mẹ tôi, không như mọi lần đi chợ chỉ mặc xềnh xoàng, bữa nay lại đội
khăn nhiễu tam giang, mặc áo bông the, và đội nón lá dứa thêu chỉ ngũ sắc
– chiếc nón Huế, chiếc nón của người con gái đem theo về nhà chồng tự
ngày xửa ngày xưa.
Từ làng tôi xuống chợ, phải đi chừng ba cây số, theo dọc con sông. Thực
là cực nhọc! đôi tất vải màu hoa đào ở chân tôi cứ trơn tuồn tuột trong cặp
giầy mới, mỗi bước, giầy lại bắn đi rơi cả xuống ruộng, mà nếu bước mạnh
nó sẽ rơi tõm xuống sông là khác nữa. Mẹ tôi phải dừng lại tháo tất cho tôi.
Thế này đi dễ dàng hơn, nhưng lại khổ hơn, vì da giầy cứng quá, khía vào
chân tôi như cắt. Tôi nhăn nhó, song cũng cố đi, chẳng lẽ bắt u già phải
cõng, người ta cười chết. Tôi nhận thấy mọi người đang ngắm nghía tôi: cái
thằng bé con sang trọng như cậu Ấm.
Đến chợ, việc cần hơn việc mua bán là mẹ tôi bảo u già ngồi dưới một
gốc đề coi quang thúng, rồi dắt tôi tới chỗ các cô đồng dí họp.
Chỗ này đông nhất chợ. Trai gái xúm xít ghẹo nhau, và trêu các cô dí trẻ.
Họ đặt trầu cau, đặt tiền để lỡm cô đồng: họ đọc tên, đọc tuổi một người có
mặt ở đấy cho cô dí khấn. Thế rồi, một phút thôi, cô dí suýt xoa, vong hồn
cái người... đó đã tự cõi âm về nhập vào cô. Cô rền rĩ hát:
Hồn rằng hồn thác ban ngày...
Hễ nghe thấy tiếng sì sào tỏ ra không chịu, cô liền chữa:
... Thương cha nhớ mẹ, hồn rày thác đêm.
