hóa nông nghiệp. Hồn trẻ đang có ảnh hưởng mạnh, có đội ngũ vững, xu
hướng rõ, tạo được tiếng vang thì “thôi rồi” ở số 15.
Cuống cuồng đi tìm báo để ra, chí ít là cộng tác, “nhóm” bấu được vào
một cơ quan thể dục đương chuẩn bị ra tờ Khoẻ. Rải truyền đơn, đăng bố
cáo um xùm về tôn chỉ mục đích “có lợi cho sức dân” của báo rồi, nhưng
người xin được phép xuất bản lại là một nhân vật “xương xẩu” quá, rút cục
nó bị nhà đương cục cắt ngay. Vừa buồn chán vừa buồn cười. Tên Khoẻ mà
chết ngay trước khi chào đời. Và kể trong lịch sử báo chí, hẳn đây cũng là
trường hợp duy nhất. Tuy thế những tờ truyền đơn về Khoẻ khiến Liệu bắt
quen được với Võ Nguyên Giáp, Đặng Thai Mai, hai giáo sư trường Thăng
Long, vốn là dân Tân Việt. Xung quanh nhóm Thăng Long dần dần hình
thành một tập họp những người yêu nước đấu tranh như Minh Thái, Đào
Duy Kỳ, Trần Đình Tri, cùng các thầy giáo, học sinh tiến bộ.
Le Travail (Lao động) hẳn là tờ báo vào loại “thọ” và cũng đình đám
nhất trong thời kì này. Được nhóm Thăng Long xướng lên giữa năm 1936,
ấn bản tiếng Pháp này có màu sắc Bình dân. Những giáo sư Tân Việt,
những ông học Liên Xô, từ Pháp. Những ông Tơ - rốt - kít... Thôi rồi các
xu hướng xách động vào xã hội, nhất là trí thức. Nhưng báo ngày càng đỏ
đậm khi những chính trị phạm hết hạn tù ào vào cộng tác, làm tòa soạn. Ấn
phẩm vừa ra khỏi nhà in còn nóng đã có thanh niên, sinh viên ôm từng
chồng đi bán, mật thám theo xem người mua, người phát hành không xuể.
Rồi Le Travail hướng đến cả tầng lớp công nông, tiểu thương, trở thành
diễn đàn tố cáo thực dân, quan lại địa phương áp bức. Trụ sở 24 Phạm Phú
Thứ đông nghìn nghịt người đến tố cáo, tiếp rất mệt. Trong đám đứng ngồi
la liệt từ nội ngoại tỉnh Hà Nội về quanh tòa soạn có không ít mật thám.
Mệt nhất là dịp Lao công đại sứ Justin Godart thay mặt Chính phủ Bình dân
bên Pháp sang, thỉnh nguyện tới tấp đưa lên, Le Travail đòi gặp mặt, giải
quyết. Nhân viên tòa soạn sắp đặt trật tự, ghi chép tướt người, còn ông nghị
cộng sản Khuất Duy Tiến phiên dịch đến mất tiếng.
