trải tạo nên sự vì nể, nhưng cũng gây phức tạp. Ông đã thiếu kỉ luật, sự
phục tùng lãnh tụ trong năm 1945-1946, có phải vì mắc mưu khiêu khích
của địch không? Trước đó, ở căng Bá Vân, vì sao li khai chi bộ? Vụ bạo
động non ở Nghĩa Lộ, đứng đầu ban hành động, có phải Liệu đã dao động?
Ngần ấy “nút thắt” phải được gỡ, dần dần, vừa nghĩ vừa viết chứ không hạ
bút lấy nhanh được.
Nhưng phần căn cốt là tình trạng hiện tại. Sau khi ra khỏi Tổng bộ
Việt Minh, tôi dần dần xa cơ quan chỉ đạo tối cao của Đảng và sống cái đời
lạc lõng với một tinh thần hoảng loạn... Thấy mình bị khinh bị nhục, một tư
tưởng tự sát lởn vởn trong đầu tôi... Người đầu tiên mà tôi cho biết ý nghĩ
này là HT (có lẽ là Hải Triều - TC) trong cuộc đại hội văn hóa toàn quốc.
HT bảo tôi rằng người Mác - xít không bao giờ tự sát. Thực ra tôi cũng hiểu
như thế và nói rõ tự tử là khiếp nhược... Sau đó, ý niệm tự sát không thực
hiện được vì hai cớ sau đây: 1/ Năm ấy, 1948, Đảng đã triệu tập đại hội, đã
gửi đề án cho các đại biểu nghiên cứu trước. Tôi biết mình sẽ được đi dự
đại hội nên nảy ra ý nghĩ: từ ngày vào Đảng đến giờ, chưa được đi dự đại
hội ngày nào. Lần này mình không thể bỏ qua trước khi chết. Nhất là, trước
đại hội, mình sẽ có dịp phát biểu ý kiến đối với mấy chính sách lớn của
Đảng mà mình vẫn không thông. Sau đó, mình còn phải nhân dịp nói rõ
trường hợp của mình và rút một kinh nghiệm cay chua cho nhiều đồng chí
khác. Rồi có chết sẽ chết. 2/ Bộ sử Cách mạng cận đại Việt Nam của tôi lúc
ấy chưa biên soạn xong. Tôi tự hẹn phải biên soạn cho xong bộ sử này rồi
mới có thể chết được.
Về “phương pháp tư tưởng”, Liệu tự phê bình: Nhìn vào Đảng, tôi đã
lý tưởng hóa Đảng. Nên, một khi thấy Đảng chưa tận thiện tận mỹ như lý
tưởng của mình thì đâm ra bực tức. Cũng như, nhìn Đảng không thấy toàn
khối, mà chỉ thấy từng cá nhân. Rồi cũng chỉ thấy những khuyết điểm của
cá nhân mà sinh ra bi quan. Vì vậy, cái ám ảnh nhất trong đầu tôi bao năm
nay là nạn đảng viên phức tạp. Tôi gửi thư đề nghị lên TƯ. Tôi yêu cầu
thanh đảng tại hội nghị cán bộ toàn quốc. Tôi không tin vào “giáo dục vạn
