CÕI NGƯỜI
Trần Chiến
www.dtv-ebook.com
"Quốc Sử Quán"
Đầu năm 1954, Liệu thấy mình trở nên dềnh dàng. Có hai “dinh” hai
bên dãy Tam Đảo, Tý ở Đại Từ còn Sửu đằng Lập Thạch. Phần nhiệm sở,
đã có cơ quan thường trực Quốc hội, giờ thêm “anh” Sử - Địa - Văn. Ngôi
nhà của “Quốc Sử quán” đầu tiên của “vương triều cộng hoà” lợp lá, thưng
nứa, có hai gian ngăn làm bốn “phòng”. Liệu chiếm một chỗ, rồi đến văn
thư, nơi làm việc của cán bộ. Và phòng Trần Đức Thảo, ông trí thức khét
tiếng vì cuộc tranh luận với nhà văn - triết gia hiện sinh Jean Paul Sartre từ
Pháp trở về. Trước đó, Thảo ở bên văn phòng Tổng Bí thư, vừa dịch “Đề
cương văn hóa Việt Nam” của Trường Chinh sang tiếng Pháp. Dường như
là “lắp ghép” vị tiến sĩ triết này vào đâu cũng là việc khó đối với trên, ngay
cả khi hòa bình, quyền lực đã hoàn toàn về tay những người làm cách
mạng. Trở về đất nước rất đỗi mến thương, Thảo trở nên một “mảnh” riêng,
cô độc, dù sau này đứng trên giảng đường đại học hay làm cán bộ nghiên
cứu ăn phiếu thực phẩm loại èng èng.
Bản tổng kiểm thảo trong cuộc chỉnh Đảng cuối năm 1952 cho Trung
ương thấy “tâm bệnh” của Liệu trọng đến mức nào. Sự xa cách, mức kỉ luật
- không “án”, một nhiệm vụ không thể nói là không có tác dụng nhưng
chẳng thích hợp với Liệu... , là những nguyên nhân dẫn đến mất cán bộ như
chơi. Mà Liệu lại nổi tiếng, để ông tự sát, nhỡ ra... Khi “đương sự” đã
thành thực bộc lộ, đề đạt nguyện vọng về một sự nghiệp mà trên cũng cần,
thì tốt nhất là đáp ứng nó, được cả đàng riêng cũng như chung. Sau này,
mãi năm 1993, Pelley Patricia Marie, nghiên cứu sinh đại học Cornell, Mỹ,
khi làm luận án “Sách báo cách mạng: Lịch sử hiện đại sau thuộc địa ở Việt
Nam” đã rất quan tâm đến sự ra đời của cơ quan nghiên cứu khoa học xã
