tổng kết về nhận thức, chỉ ra các nguyên nhân, cội rễ của sai lầm thì mới
triệt để. Việc đó cần
vô cùng.
Vào giữa những năm năm mươi, Liệu trăn trở với ý tưởng xây dựng
một bài viết về địa chủ Việt Nam. Trước đó, hai bài của ông có liên quan
một chút đến đề tài này đã ra mắt trên tạp chí Văn Sử Địa: “Những người
hoạt động văn hóa với việc cải cách ruộng đất” in số 1, “Vấn đề ruộng đất
trong cách mạng Việt Nam” in số 2. Cả hai đều ra năm 1954 và kí Trần
Huy Liệu. Bài lần này đưa một vấn đề trực diện về cái sự kiện còn nóng hôi
hổi, có chỗ vẫn nhức buốt. Tuy tính xã hội rất lớn, nó không thể dài quá, và
phải nghĩ rất nhiều để có một kết cấu hợp lý, chặt chẽ về lập luận.
Liệu làm thận trọng, kín kẽ, các ý tứ đều được kiểm soát khi triển
khai, bóc tách, chẻ nhỏ ra. Chả gì ông có một bà vợ bị quy địa chủ, dễ
mang tiếng đem cái riêng ra bàn nhẽ chung. Nhưng cái chính, đây là một
luận văn khoa học, cần có lý tính, viết trên cơ sở nhận thức về cái chung,
đại thể. Cũng không thể vì những sai lầm trong Cải cách ruộng đất mà phủ
nhận hết thành quả mà nó mang lại. Nhưng dù thế nào, cái tư thế tranh
luận, phản biện là không thể tránh khỏi, cho nên Liệu chọn một cách đặt
vấn đề trực tiếp, không né tránh kiểu “thử bàn về... ”, “thử xem xét... ”.
Sau những sai lầm nghiêm trọng về cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ
chức, đã đến lúc chúng ta cần phải xét lại một số nhận định từ trước về tính
chất giai cấp, quan hệ giữa các giai cấp và đối tượng chủ yếu của cách
mạng, các lực lượng tham gia cách mạng trong quá trình cách mạng Việt
Nam. Việc này chúng tôi đã bắt đầu làm trong mấy số tập san gần đây. Một
nhận thức chung là xã hội Việt Nam trong thời Pháp thuộc là một xứ thuộc
địa và nửa phong kiến, do đó, nó có những đặc điểm mà chúng ta phải tìm
ra, phải biết đến để sắp xếp lực lượng, định một chiến lược cho thật đúng.
(Xét lại “hồ sơ” giai cấp địa chủ.
