CÕI NGƯỜI
Trần Chiến
www.dtv-ebook.com
Cảo Xưa Giở Lại
Có câu “Văn là người”. Thế “Sử là người” thì liệu có đúng? Tức là cái
cách nghiên cứu của một người nó “tố cáo” rất hùng hồn sở đoản, sở
trường, tính cách, thậm chí nhân cách của anh. Như có người bảo đang
chiến tranh phải đưa ra luận điểm “Việt Nam là một trong những cái nôi
của loài người”. Một người khác phán Tây Sơn có công thống nhất đất
nước.
Liệu không đồng ý. Đấy là lối “cưỡng hiếp lịch sử”, điều bên văn
người ta có thể làm nhờ cái quyền hư cấu. Nhà Nguyễn bán nước cho thực
dân thật, nhưng chính họ mới là người mở mang bờ cõi đến chót cùng phía
Nam chứ. Không đồng ý, nhưng cũng chỉ nói ra hờ hờ. Đằng sau lịch sử
luôn luôn là nhu cầu phục vụ cách mạng. Sử hiện đại phải đáp ứng nhu cầu
đó nhiều nhất, có nghĩa là nhà nghiên cứu ăn lương khó độc lập hơn...
Như Liệu, ông thấy mình mạnh nhất trong sử cận đại, “bơi lội” trong
đó như con cá trong nước. Đọc “Dự thảo cách mạng cận đại Việt Nam” ông
viết trong kháng chiến chống Pháp, một nhà sử học Liên Xô nêu vấn đề
“sao chả thấy ghi xuất xứ tư liệu gì?”. Nghĩa là ngờ ngợ rồi. Tư liệu như
không khí cho con chim vỗ cánh, “kéo” đến 800 trang mà chả ghi xuất xứ
thì những sự kiện liệu có đáng tin, và do đó, sự phán xét liệu có còn ý
nghĩa...
“Xuất xứ trong đầu tôi đây này”, ông cười cười khi nghe người khác
nói lại nghi vấn được bầy tỏ thật lịch thiệp đó của đồng nghiệp Liên Xô.
Nhưng không thể giải thích với tất cả những ai đã đọc sách ông và cũng
nghi ngờ chính đáng như thế, nên chi, ông phải ghi nó ra thành chữ: “Do
