dung tìm giếng nước, tìm trại chăn nuôi, hoặc tung tăng từ đô thị này đến
đô thị khác. Từ nay thoát vòng cương tỏa êm ấm, không cần men tới những
bờ giếng nước gần gũi như xưa, chúng ta nhắm thẳng tới những mục đích ở
cuối trời. Bắt đầu từ đó, từ độ cao giữa thương khung lướt gió đi thẳng tắp,
chúng ta chợt nhận ra căn cớ cốt thiết ở hạ tầng, những đá, những cát,
những muối, nơi đó đời sống đôi khi ngại ngùng liều nảy nở lác đác đó đây,
như một tí rêu bám vào những khe hở giữa gạch vụn điêu tàn.
Thế là chúng ta đã biến thành những nhà lý học hóa học, sinh vật học đi
khảo sát những nền văn minh đang trang hoàng những góc mềm u cốc và
đôi lúc bất ngờ gặp chỗ phong khí tốt, bỗng mở phơi lộng lẫy dị thường.
Thế là chúng ta từ đó đứng trên tầm vũ trụ thương khung, mà nghiên cứu
con người qua tấm kính tròn như qua những dụng cụ khảo sát. Thế là từ đó
chúng ta bắt đầu đọc trở lại pho lịch sử trần gian.
2
Nhằm phía eo bể Magellan, hơi xế một chút về phía Nam Rio Gallegos,
người phi công bay ngang qua một vùng phún thạch cũ. Những phún thạch
rã rời đó đè nặng trên cánh đồng nơi đây, một lớp dày hai mươi thước. Rồi
bay ngang một vùng phún thạch thứ hai như thế, rồi một vùng phún thạch
thứ ba, và từ đấy trở đi, mỗi mỏm đá nhô, mỗi cồn cao gò thấp hai trăm
thước, cũng mang riêng một miệng lửa bên sườn. Không có gì giống những
hỏa sơn ngạo nghễ như ngọn Vésuve: chỉ là những miệng núi lửa mở ngay
giữa đồng bằng.
Nhưng ngày nay, yên tĩnh đã trở về. Một yên tĩnh như xui ta ngạc nhiên,
giữa một khung cảnh lỗi nhịp. Xưa kia đây chính là nơi của hàng nghìn
ngọn núi rầm rộ đua nhau hút lửa từ đáy thẳm để tung lên ì ầm. Mà ngày
nay chỉ còn một vùng vắng lặng, với nhiều đỉnh núi đen đủi, giá băng.
Xa hơn nữa, có nhiều núi lửa xưa hơn đã bắt đầu phủ cỏ vàng óng. Thỉnh
thoảng lại thấy mọc một vài cây trong sũng núi, trông như một cành hoa nở
trong một chiếc chậu xưa. Dưới màu ánh sáng man mác như tà dương, dải
đất bằng nhuốm vẻ xinh tươi, một lớp cỏ thấp phủ đều, trông như một
