Sau một lát im lặng cúi đầu, cụ ngước nhìn Kunta và cất giọng hát:
"Ah, yah, tair, umban, booiwah…" Kunta ngồi ngây ra, sửng sốt. "Kee la
zee day nic olay, man lun đee nic olay ah wah nee…" Ông lão dừng lại nói:
"Xưa kia, mẹ não thường hát bài ấy. Kể nà mẹ học qua bà quê ở bên Phi,
cũng dư cháu í. Cháu nghe dững tiếng í có biết được gốc gác bà cụ ở đâu
không?"
"Nghe dư bộ lạc Xêrer", Kunta nói. "Dưng mà cháu không hiểu lời.
Cháu đã nghe người Xêrer nói trên cái tàu đưa cháu tới đây"
Ông lão làm vườn lấm lét nhìn quanh. "Cháu phải ngậm miệng giữ kín
chuyện hát hỏng này. Nhỡ nhọ nào nghe thấy và đi mách me-xừ. Người da
tắng không muốn dân nhọ nói tí tiếng Phi nào".
Kunta đã sắp sửa nói rằng ông lão rành rành là một người đồng hương
Gămbia mang dòng máu Jôlôf, tộc này có mũi cao, môi bẹt và da còn đen
nhánh hơn hầu hết các bộ lạc khác ở Gămbia. Nhưng khi ông lão làm vườn
nói những lời vừa rồi, anh quyết định không nên nói những điều như vậy.
Cho nên anh chuyển đầu đề câu chuyện và hỏi ông lão từ đâu tới và làm
sao cuối cùng lại cắm ở nơi này. Ông già làm vườn không trả lời ngay.
Nhưng rồi cuối cùng, ông nói: "Một nhọ đã khổ cực nhiều dư não, học
được ói thứ", và ông cụ thận trọng nhìn vào Kunta, vẻ như đang cân nhắc
xem có nên nói tiếp hay không "Não đã có một thời tai tể. Dạo í, não có thể
uốn cong một thanh xà beng trên cẳng chân. Não có thể vác một bao tải bột
nặng đến nàm gục ngã một con nai. Hoặc giả não có thể giơ thẳng tay nắm
chặt thắt nưng một gã nền ông mà nhấc bổng nên. Dưng não phải nàm nụng
và bị đánh đập gần chết tước khi chủ cũ của não ký giấy gán não cho me-
xừ này để trả nợ", ông cụ ngừng một lát. "Bi giờ não đã yếu, còn sống thêm
được chừng nào, não chỉ muốn nghỉ ngơi".
Đôi mắt ông lão lục soát Kunta. "Quả thật không biết nàm sao não nại
đi nói chuyện này với cháu. Thực tình não không đến nỗi ốm yếu dư não
làm ra vẻ thế đâu. Dưng mà me-xừ sẽ không bán não đi chừng nào y còn
