điều anh đã để xảy đến với bản thân. Cái hồi anh thường hay thức giấc đột
ngột trong căn lều này, bật lên ngồi thẳng dậy, bàng hoàng phát hiện ra là
mình không ở Jufurê, thời ấy anh vẫn còn là một người Phi, nhưng lần cuối
cùng xảy ra như vậy cách đây bao năm rồi. Cái hồi mà những hồi ức về đất
nước và nhân dân Gămbia là điều duy nhất nâng đỡ anh, thời ấy anh vẫn
còn là một người Phi, nhưng bây giờ có khi hàng mấy tháng, anh không hề
nghĩ đến Jufurê lấy một lần. Vào những năm đầu, khi mà mỗi tổn thương
mới đến khiến anh quỳ gối cầu xin Chúa Ala ban cho sức mạnh và sáng
suốt để hiểu ngọn ngành, cái thời ấy anh vẫn còn là một người Phi; đã bao
lâu rồi kể từ khi anh cầu Chúa Ala cho đúng phép tắc?
Việc anh học nói tiếng tubốp - anh hiểu ra là thế - đã đóng một vai trò
lớn trong chuyển biến đó. Hàng ngày chuyện trò bằng thứ tiếng ấy, thậm
chí họa hoằn anh mới nghĩ đến những từ ngữ Manđinka, trừ những tiếng
vẫn còn bám chắc vào đầu anh vì một lý do nào đó. Thực vậy, đến nay -
Kunta giận giữ nhìn thẳng vào sự thật đó - anh thậm chí nghĩ bằng tiếng
tubốp nữa. Trong vô số điều anh làm cũng như nói và nghĩ, kiểu cách
Manđinka của anh đã dần dần nhường chỗ cho kiểu cách của những người
da đen cùng sống với anh. Điều duy nhất anh cảm thấy còn có thể tự hào tí
chút là trong hai mươi vụ mưa, anh chưa bao giờ đụng đến thịt con "ủn ỉn".
Kunta lục soát tâm trí, chắc hẳn cũng còn một phần nào khác của cái
bản ngã ban đầu sót lại đâu đấy mà anh có thể tìm ra được. Và nó đây: anh
vẫn giữ được phẩm cách. Qua tất cả mọi sự, anh đã mang phẩm cách của
mình như đã từng mang những lá bùa xaphi để xua đuổi tà ma, một thời ở
Jufurê. Anh nguyện với mình, giờ đây hơn bao giờ hết, phẩm cách phải trở
thành tấm lá chắn giữa anh và tất thảy những người tự gọi là "nhọ". Họ
chẳng tự biết mình chút nào; họ chả biết gì về tổ tiên như anh đã từng được
dạy dỗ từ hồi niên thiếu. Kunta điểm lại trong tâm trí tên tuổi các bậc tiền
thân thuộc dòng họ Kintê từ thời thị tộc xưa ở nước Mali cổ qua các thế hệ
ở Moritanya, rồi ở Gămbia, cho chí các bậc đàn anh, rồi đến bản thân anh,
