18
Không một hơi gió thoảng qua. Nắng thiêu đốt những đường phố
vắng vẻ của thành Txaritxyn. Bên cạnh các cổng sân mở toang, rác tấp
lại từng đống. Dân phố không ló mặt ra đường. Chỉ trên những con
đường dẫn xuống các bến sông Volga mới thấy những chiếc xe giàn
chở tài sản nhà nước và công văn lưu trữ phóng ầm ầm xuống bến.
Thành phố đang sống nốt những giờ cuối cùng. Ở vùng phụ cận
Txaritxyn, Quân đoàn thứ Mười, hàng ngũ đã thưa thớt hẳn đi sau trận
Manyts, chật vật cưỡng lại sức ép của Quân đoàn Bắc Kavkaz mới xuất
trận dưới quyền chỉ huy của tướng Vranghel.
Trạm điện thoại hãy còn làm việc, nhưng trong thành phố không có
nước, cũng không có điện. Các nhà máy đã ngừng hoạt động. Tất cả
những gì có thể chở đi khỏi các xưởng đều đã được tháo rời chở ra bến.
Trong các xóm thợ thuyền chỉ còn lại trẻ em và người già... Giai cấp vô
sản Txaritxyn, trong mười tháng qua đã chịu những hy sinh lớn lao để
phòng thủ thành phố, không mong gì được bọn bạch vệ dung tha:
những ai còn chiến đấu được thì đã đi theo quân đội, còn những người
khác thì rời thành phố trên các mái toa, trên các boong tàu và dưới các
hầm tàu... Họ đi về phương bắc, không hề biết trước mình sẽ đi đến
đâu. Những kho gỗ cháy ngùn ngụt trên bờ sông Volga. Tiếng đại bác
nổ rền, mỗi lúc một rõ hơn và gần hơn.
Tất cả sự sống của thành phố đều quy tụ vào các nhà ga và các bến
tàu. Bờ sông Volga ngổn ngang những thùng gỗ, những bao tải, những
bộ phận máy móc. Hàng trăm người mồ hôi nhễ nhại, vừa quát tháo
chửi rủa vừa vần các thứ đó tới cầu tàu. Hàng nghìn người đứng xếp
hàng chật ních chờ đến lượt xuống tàu, hoặc nằm dài ra trên bờ, lặng lẽ,
đói khát, nhìn xuống dòng nước quánh như dầu đang lấp lánh dưới
nắng, qua lớp bụi im lìm lơ lửng trên không. Sông Volga rộng là thế mà
đến cuối tháng sáu nước cạn đi đến nỗi dải cát ở bên kia sông nhích gần
hẳn lại, có thể trông thấy rõ những người trần truồng đang đi lại tắm
rửa ở ven sông. Bờ sông hiện nay cũng có những người đang tắm giữa
