25
Vào đầu mùa đông 1916, giữa lúc mọi người đang chán nản và đợi
chờ một cách vô hy vọng, thì quân đội Nga, sau khi đào những con
đường hầm rất sâu trong tuyết đã vượt qua những dãy núi đá đóng băng
và đột ngột xông lên đánh chiếm pháo đài Erzêrum. Đó là vào lúc quân
Anh bị thất trận ở Lưỡng Hà và trước thành Conxtantinôpôl, vào lúc ở
mặt trận phía tây đang diễn ra trận chiến đấu kiên trì nhằm giành giật
ngôi nhà của người đưa phà trên sông Izer, khi mà hễ giành được mấy
thước đất thấm máu thì người ta đã coi đó như một thắng lợi đáng cho
tháp Eiffel hối hả ấp úng loan tin đi khắp thế giới. Trên mặt trận Áo,
các đạo quân Nga dưới quyền chỉ huy của tướng Bruxilôv, cũng đột
ngột chuyển sang tấn công quyết liệt. Cả thế giới sửng sốt, xôn xao lên.
Ở Anh xuất bản một cuốn sách nói về cái tâm hồn bí hiểm của người
Nga. Quả thật, trái với ý thức lô-gích, sau một năm rưỡi chiến tranh, tàn
phá, mất mười tám tỉnh, tinh thần quân đội và nhân dân đều suy sụp,
kinh tế thì phá sản, chính trị thì rã rời, nước Nga lại xông lên phản công
dữ dội trên khắp các chiến tuyến dài ba nghìn dặm. Một luồng sóng
ngầm, đầy một sức lực mới mẻ và tựa hồ không bao giờ cạn, đã cuộn
lên mãnh liệt.
Hàng chục vạn tù binh kéo thành từng đoàn dài dằng dặc được đưa
về nội địa nước Nga. Nước Áo đã bị giáng một đòn trí mạng: hai năm
sau nó đã tan ra thành từng mảng một cách dễ dàng, như cái nồi đất.
Nước Đức bí mật giảng hòa. Đồng rúp lên giá. Trong lòng dân chúng
lại nhen nhóm lên niềm hy vọng có thể dùng một đòn quân sự sấm sét
để kết thúc chiến tranh. "Cái tâm hồn Nga" trở thành một đề tài thời
thượng bậc nhất. Những chuyến tàu biển lớn chở hàng sư đoàn lính
Nga đi. Những đoàn Mu-gích quê ở Orel, Tula, Ryazan hát bài dân ca
"Con chim họa mi xinh xinh" trên các phố Xalônic, Mácxây, Pari và lao
như điên vào những cuộc tấn công giáp lá cà để cứu nền văn minh Âu
châu.
