37
Ngày kế theo có một điểm đặc sắc là nó xác nhận khái niệm tính
tương đối của thời gian. Chẳng hạn, chiếc xe ngựa đưa Ivan Ilyits từ
khách sạn ở phố Tvenxkaia đến phố Arbatxki mất khoảng một năm
rưởi. "Thưa ông, không dám ạ, cái thời đi xe mất năm mươi kôpek đã
qua rồi, - anh xà ích nói - Ở Pêtrôgrad chúng tôi đã giành được tự do
rồi, ở Moxkva nay mai chúng tôi cũng sẽ giành được. Ông thấy tên
cảnh binh kia không? Chỉ muốn đánh xe lại quất cho nó một roi, cái
thằng chó đẻ ấy. Ông hãy đợi đấy mà xem, rồi chúng tôi sẽ trừng trị hết
lũ chúng nó". Đasa ra đón Ivan Ilyits ở cửa phòng ăn. Nàng mặc chiếc
áo nội tẩm nhẹ, mái tóc màu tro cài vội. Người nàng thơm mùi nước
mát. Chuông thời gian đã điểm, thời gian đã ngừng trôi. Nó tràn đầy
những lời nói của Đasa, tiếng cười của nàng, mái tóc nhẹ của nàng óng
ả trong nắng ban mai. Đasa chỉ đi ra cuối bàn thôi. Ivan Ilyits cũng đã
thấy lo lo rồi. Đasa mở cửa tủ chè, giơ hai tay lên, và hai ống áo rộng
tụt xuống Ivan Ilyits không tin rằng người ta lại có thể có được hai cánh
tay như thế; chỉ có hai cái sẹo chủng đậu ở phía trên khủy tay xác nhận
rằng dù sao đây cũng là người trần. Đasa lấy cái chén và ngoảnh đầu lại
nói một câu gì rất kỳ diệu rồi cười khanh khách.
Nàng bắt Ivan Ilyits uống mấy tách cà-phê liền. Nàng nói ra những
từ ngữ, Ivan Ilyits cũng nói ra những từ ngữ, nhưng chắc hẳn những từ
ngữ của loài người chỉ có nghĩa trong một thời gian chuyển động bình
thường, chứ như hôm nay thì từ ngữ chẳng có ý nghĩa gì. Êkatêrina
Đmitrievna, lúc bấy giờ cũng ngồi trong phòng ăn, lắng nghe Têlêghin
và Đasa luôn luôn kinh ngạc, hân hoan nói những chuyện không đâu
rồi lại quên ngay: nào cà phê ngon tuyệt trần, nào cái hộp da đựng đồ
trang sức, nào cái thủ cấp bị chém ở Pêterburg, nào mái tóc của Đasa tự
dưng biến sang màu hung đỏ - lạ thật! -khi có ánh nắng chiếu lên.
Chị hầu phòng đưa báo vào. Êkatêrina Đmitrievna dở tờ "Tin tức
Nga" ra, à lên một tiếng rồi bắt đầu đọc to đạo dụ của hoàng đế ra lệnh
giải tán viện Đuma nhà nước. Đasa và Têlêghin cũng tỏ vẻ ngạc nhiên
