2
Đầu mùa đông, ở các ga chính trên các tuyến đường sắt miền Nam
nước Nga có hai dòng người chạm trán nhau. Từ phía bắc, những chính
khách, những sĩ quan cải trang, những thương nhân, những cảnh binh,
những trang chủ vừa rời bỏ trang viên đang bốc cháy, những gã đầu cơ,
những diễn viên, những nhà văn, những viên chức, những cậu thiếu
niên đã đánh hơi thấy mùi phiêu lưu mạo hiểm của thời Fenimore
Cooper, nói tóm lại là cái đám dân cư mới vừa đây còn ồn ào và sặc sỡ
của hai chốn kinh kỳ, xô nhau trốn khỏi cái cảnh khủng khiếp hoang
đường đang diễn ra ở thủ đô để trẩy về những nơi dồi dào lương thực ở
vùng sông Đôn, sông Kuban, sông Terek.
Đi ngược chiều với họ là đám người dày đặc đông hàng triệu của
quân đoàn Zakavkaz từ phía nam kéo lên, mang theo vũ khí, đại bác,
đạn dược, hàng toa muối, đường, vải vóc. Ở những đoạn đường giao
nhau luôn luôn xảy ra những vụ nghẽn đường: đất dụng võ của bọn
gián điệp bạch vệ. Dân cô-dắc ở làng xung quanh kéo ra đường sắt đón
tàu mua lại vũ khí, nông dân giàu thì đem bột mì và mở lợn ra đổi lấy
vải. Những tên cướp đường và kẻ cắp vặt luồn lỏi khắp nơi. Những đứa
bị bắt đều bị đánh chết ngay tại chỗ, trên đường sắt.
Những đội án ngữ của hồng quân chẳng có được bao nhiêu hiệu lực:
họ cứ bị chọc thủng một cách dễ dàng như những tấm mạng nhện. Đây
là chốn thảo nguyên, xứ sở của tự do. Ở đây từ thời thượng cổ những
gã cô-dắc đội mũ lệch đã ngang dọc tung hoành. Mọi sự đều bấp bênh,
bất định, mơ hồ. Hôm nay, dân tứ chiếng và dân ít ruộng át giọng dân
cô-dắc, bầu lên một Xô-viết đại biểu, nhưng đến ngày hôm sau dân cô-
dắc kỳ cựu lại vung gươm lên đuổi cộng sản và cho người cưỡi ngựa
mang thư trong mũ lông đi Nôvôtserkaxxk gặp thủ lĩnh Kelêđin. Ở đây
họ coi khinh chính quyền Pêtrôgrađ.
Nhưng từ cuối tháng một chính quyền Pêtrôgrad đã bắt đầu có thanh
thế. Những chi đội cách mạng đầu tiên được thành lập. Đó là những đội
quân lưu động gồm những thủy thủ, những công nhân, những cựu binh
