rõ mình sống để làm gì... Còn ở ta thì ôi thôi!... Chúng ta phục vụ ai?
Nhiệm vụ của chúng ta là gì? Một mặt chúng ta là con đẻ của phái
Xlavôphil
, là những kẻ thừa kế tinh thần của họ. Mà chủ nghĩa Xlavôphil thì
cậu có biết nó là cái gì không? - nó chính là chủ nghĩa lý tưởng của
tầng lớp trang chủ vậy. Mặt khác, ta lĩnh tiền của giai cấp tư sản Nga, ta
bám vào đấy mà sống... Ấy thế mà ta lại chỉ muốn phục vụ nhân dân
thôi... Gàn thật: lại đòi phục vụ nhân dân kia chứ!... Thật là một tấn bi
hài kịch! Đứng trước nỗi đau khổ của nhân dân, ta khóc sướt mướt, đến
nỗi không biết lấy đâu ra cho đủ nước mắt nữa. Và đến khi bị tước mất
những giọt nước mắt ấy, chúng ta chẳng còn biết sống bằng cái gì nữa...
Chúng ta cứ ước mơ: rồi đây mấy chú mu-gích của ta sẽ đến
Txagrêgrad, sẽ treo lên mái vòm cắm cái giá chữ thập chính giáo lên
nóc nhà thờ bà Thánh Xofya... Chúng ta mơ ước hiến quả địa cầu cho
nông dân làm quà. Ấy thế mà họ lại xiên chúng ta, những con người
nhiệt thành, mơ mộng, giàu nước mắt, họ lại xiên chúng ta bằng cái
nạng chĩa của họ... Thật là kỳ cục, bậy bạ hết sức! Thật là kinh hoàng,
khủng khiếp... Thế là cuộc phá bĩnh bắt đầu, anh bạn thân mến ạ... Giới
trí thức chùn lại, bỏ càng xe xuống: "Tôi chịu thôi, các anh cứ thử làm
lấy, không có chúng tôi cũng chẳng chết ai". Ấy là vào lúc nước Nga
đang đứng ngay trên bờ vực thẳm ghê rợn... Một sai lầm hết sức trọng
đại, một sai lầm không sao chuộc lại được. Thế mà tất cả chúng ta lại
rất dịu dàng thanh cảnh giáo dục kiểu quý tộc mà! Chúng ta không thể
nào tìm hiểu cách mạng ở ngoài sách vở: trong sách họ viết về cách
mạng hấp dẩn lắm cơ... Trong khi đó thì nhân dân bỏ mặt trận Đức trốn
về, dìm chết các sĩ quan, xé xác tổng tư lệnh ra từng mảnh, đốt phá các
trang viên, tóm cổ vợ các ông lái buôn trên đường hỏa xa, moi những
đôi hoa tai kim cương ra từ những chỗ kín nhất trên người họ... Ấy
chết, chịu thôi, chúng tôi chả chơi với một thứ nhân dân như thế đâu,
trong các sách chẳng thấy viết gì về cái thứ nhân dân ấy. Biết làm thế
