dự của tôi chấm dứt. Một hôm có một ông lão mù, già lụ khụ, đến gặp
tôi, có một thằng bé dắt đi. Ông lão rút trong giẻ quấn chân ra một tờ
giấy bạc ba rúp, cũng cũ kỹ như bản thân ông, vân vê một lát rồi đặt
trước mặt tôi nói: "Lão xin cúng cha để cha cầu nguyện một cữ bốn
mươi hôm cho linh hồn bà già nhà lão được yên rỗi..." Tôi mới bảo ông
cụ: "Cụ ơi, cụ cầm tờ giấy bạc về đi, tôi sẽ cầu nguyện cho cụ bà chẳng
cần tiền bạc gì hết... Cụ ở đâu đến có xa không?" "Xa lắm, đi mất mười
ngày đường" - "Cụ năm nay bao nhiêu tuổi?" - "Lâu ngày cũng lẫn rồi,
đâu hơn trăm thì phải" - "Cụ có con cái gì không?"
- "Chẳng còn đứa nào, chết hết rồi, chỉ có bà già, ở với nhau sáu
mươi năm, quen rồi, bà nó thương lão lắm, mà lão cũng rất quý bà nó,
thế mà bây giờ bà nó chết mất rồi..." -"Cụ đi ăn xin à?" -"Vâng... Cha
làm phúc nhận cho tờ giấy ba rúp, làm lễ giúp cho bà nó..." - "Thôi
được rồi. Cụ cho biết tên cụ bà đi" - "Tên ai cơ?" "Tên bà nhà cụ ấy".
Ông lão giương đôi mắt mù lên nhìn tôi: "Bà nó tên là gì ấy à? Tôi
cũng quên mất rồi, chẳng nhớ nữa... Hồi trẻ gọi là cô mình, đi lấy
chồng rồi thì gọi bà nó, đến khi già rồi thì cứ gọi là bà lão mấy lại bà
già..." "Không biết tên thì tôi làm thế nào mà cầu nguyện được?" Ông
cụ chống cái gậy đi đường đứng lặng hồi lâu, rồi nói: "Phải, lão quên
mất rồi. Chẳng qua cũng vì nghèo khổ quá. Thôi được, để lão về lão
hỏi, có lẻ người làng hãy còn nhớ cũng nên..." Đến mùa thu ông lão lại
đến, lại rút trong giẻ quấn chân ra đúng tờ giấy bạc hôm nào: "Lão hỏi
rồi, - ông cụ nói, -trong làng có một người hãy còn nhớ: bà ấy tên là
Pêtrôvna"
. Cả mười sáu cô dâu đứng lặng đi, mặt nhìn xuống đất, môi mím lại.
Mấy chú rể, mặt và cổ đỏ gay gắt vì cổ áo quá chật. cũng đứng im bên
cạnh tân nhân, không nhúc nhích.
Và cả đám công chúng cũng lặng đi.
- Người dân Nga sống như cây cỏ dại, đến tên mình cũng không nhớ
nữa. Bọn chủ đất đè đầu cưỡi cổ, bọn lái buôn bòn mót tiền bạc, tầng
