này, các quân đoàn đỏ sẽ quay ngược trở lại và tiến về phía tây, về miệt
sông Đniepr để quét sạch quân Petlyura ra khỏi Ukrain.
Trong kế hoạch này người ta đã bỏ qua điều quan trọng nhất, là ở
phía dưới những đường kẻ và những cái vòng nhỏ trên bản đồ quân sự,
ở bên dưới những ký hiệu và những con số chi chít ấy là cả một cuộc
đấu tranh giai cấp đang sôi sục, với những quy luật và những khả năng
đặc biệt của nó. Những cái chấm và những cái vạch trên bản đồ vốn
khác nhau về chất: cái thì có thể rót thêm những sức lực mới vào các
trung đoàn, đại đoàn và sư đoàn, cái thì có thể làm cho nó suy yếu đi.
Kế hoạch của bộ tổng tư lệnh hồng quân ở vùng này điều động các
quân đoàn không theo những phương hướng do chiến lược tối cao của
cuộc nội chiến quy định. Cuộc chuyển quân của họ từ phía bắc đến
vùng đông nam, dọc theo sông Đôn, sông Khôpr và sông Međvêđitxa,
qua những làng cô-dắc có thái độ thù địch, đã làm suy yếu sức tấn
công, kéo dài thời gian chiến dịch ra, tạo điều kiện cho địch điều quân
và bố trí lại.
Đó chính là những bước lén lút tiếp theo của vụ phản bội ngấm ngầm
trong lòng Hội đồng quân sự tối cao của nước cộng hòa, đã cho thi
hành cái kế hoạch sai trái của bộ tổng tư lệnh. Sự sai trái này thoạt tiên
có vẻ như khó lòng có thể nhận ra được, nhưng nửa năm sau nó đã phát
triển thành một nguy cơ ghê gớm.
Cuộc phản công tháng chạp của các quân đoàn đỏ đã bắt đầu ở một
vùng cách Đônbaxx khá xa về phía đông, nơi mà dân cư ở các khu mỏ
và nhà máy đang nóng lòng chờ Hồng quân đến để khởi nghĩa. Nhưng
sư đoàn của Mai-Maievxki đã tràn vào vùng này từ phía nam với những
cái giá treo cổ và những chiếc que thông nòng súng làm công cụ hành
hình. Sườn bên phải của hồng quân bị uy hiếp. Cuộc tấn công bị hãm
lại. Lần thứ ba kể từ tháng tám. Quân đoàn thứ Mười lại phải chịu đựng
một mình tất cả sức mạnh của đợt tấn công.
Quân địch đông hơn, được vũ trang đầy đủ hơn và được tiếp tế dồi
dào hơn. Lực lượng hai bên tỏ ra quá chênh lệch. Txarixyn gửi ra mặt
