cửa ngay, và những mầm mống phôi thai của quyền tự do ngôn luận mà
chúng ta đã tốn bao nhiêu công sức mới giành được, đều sẽ bị thủ tiêu
hết.
- ... Cho nên tôi xin đề nghị với quý hội nghị tìm ra một quan điểm
có thể chấp nhận được. Về phía tôi, tôi xin phép nói, tuy đây có lẽ cũng
là một ý kiến ngược đời, là chúng ta sẽ phải chấp nhận cả cuộc chiến
tranh này với tất cả những hậu quả của nó. Các ngài chớ quên rằng
cuộc chiến tranh này được công chúng rất hoan nghênh. Ở Moxkva
người ta đã gọi nó là cuộc chiến tranh vệ quốc thứ hai - ông ta mỉm một
nụ cười tinh tế và cụp mắt xuống, - nhà vua được dân Moxkva nghênh
tiếp một cách gần như nhiệt liệt. Cuộc động viên tiến hành trong giới
bình dân đã thu được những kết quả mà người ta không thể và không
dám mong đợi...
- Kìa Vaxili Vaxilyêvits, ông nói đùa hay nói thật đấy? -Belôxvêtôv
kêu lên, giọng bây giờ đã chuyển sang một điệu ai oán thực sự. - Như
thế là ông sổ toẹt cả một thế giới quan rồi còn gì... Đi giúp sức chính
phủ à? Thế còn một vạn người Nga ưu tú đang mục xương ở Xibêri thì
sao? -Thế còn những vụ xả súng vào thợ thuyền? Máu chưa ráo hết kia
kìa!
Tất cả những câu chuyện đó đều hết sức hay ho và cao thượng,
nhưng mỗi người đều thấy rõ rằng không thể nào tránh khỏi một sự
thỏa hiệp với chính phủ, cho nên, khi nhà in đưa đến bản morax bài xã
luận mở đầu bằng câu: "Trước cuộc xâm lăng của quân Đức ta phải
thành lập một mặt trận thống nhất", hội nghị im lặng nhìn tờ giấy in,
chỉ có vài người thở dài khe khẽ, vài người thốt ra một câu ngụ nhiều ý
nghĩa: "Thôi thế cũng xong!". Belôxvêtôv lập cập cài hết khuy chiếc áo
đuôi tôm đen phủ đầy tàn thuốc lá, nhưng không bỏ ra về mà lại ngồi
xuống ghế bành như cũ. Thế là số báo mới chạy một dòng chữ lớn: "Tổ
quốc lâm nguy. Hãy đứng lên cầm vũ khí!"
Tuy vậy, trong lòng mỗi người đều thấy bối rối và lo sợ. Làm thế nào
mà cái thế giới vững chãi của châu Âu chỉ trong hai mươi bốn tiếng
