tả những biến cố lịch sử của Năm 1918, trong phần cuối này của bộ tiểu
thuyết, A.Tolstoi đã sáng tạo một cách thể hiện độc đáo. Trong khi thu
hẹp nhiệm vụ mô tả các sự kiện lịch sử vào vùng Ukrain và vùng xung
quanh Saritxun, A.Tolstoi đi vào chiều sâu nội tâm của nhân vật, chiều
sâu do cuộc cách mạng và nội chiến, do cuộc sống tác động vào ý thức
và tâm lý của hàng triệu người…
Trong Buổi sáng ảm đạm cũng như trong Năm 1918, A.Tolstoi đã
sử dụng rộng rãi những tài liệu lưu trữ lịch sử. Và do đó có thể gọi
"Buổi sáng ảm đạm" và "Năm 1918" là biên niên sử của cuộc nội
chiến.
Bằng tất cả sự thâm thúy của một nghệ sỹ lớn, A.Tolstoi đã nói lên
qua tác phẩm của mình như một lời tâm sự: trong cuộc sống không có
con đường thứ ba, chỉ có hai con đường: đi với nhân dân hoặc chống lại
nhân dân. Chỉ có đi cùng với nhân dân, cùng với cách mạng, người trí
thức mới tìm được vị trí của mình trong cuộc sống chung và mới có
được hạnh phúc chân chính. Kết thúc tập I, tác giả, qua lời nhân vật
Rotsin như muốn nói lên tư tưởng chính của tác phẩm: “Năm tháng sẽ
trôi qua, những cuộc chiến tranh sẽ im ắng dần, những cuộc cách mạng
sẽ thôi gào thét và sẽ còn lại không phôi pha tấm lòng em nhẫn nại dịu
dàng và chan chứa tình yêu thương
…”
